Materiallar

' Z y   =   Q 3 - Q ] - N 3 =
 
0; 
N 3 = Q , - Q 3 
Qolgan  sterjenlardagi  bo'ylam a  kuchlar  ham  shu  tartibda  aniqlanadi. 
Biz  tekshirayotgan  ramaning  (10.6  -  rasm)  bo'ylam a  kuchlar  epyurasini 
qurish  uchun  uning  Q  epyurasidan  b  tugunni  qirqib  olamiz  (10.12-rasm,  a) 
va  muvozanat  shartlarini  yozamiz:
Z
 
x
  =  
Qa  ~   N h .
 
= 0;  bu  yerdan 
N hc  =  Q
a ;
Y J Y   =   N b a ~ Q h =
 
bu  yerdan 
N ha
  = 
Q
h.
Aniqlangan  qiymatlar  bo'yicha  ramaning  N  epyurasi  quriladi  (10.12- 
rasm,  b).
10.11-rasm. 
10.12-rasm.
T ekshirish.  Ram alaming  statik  noaniqlik  darajasi  ortgan  sari  hisoblash 
ishlari  murakkablashib  boraveradi.  Bunday  hollarda  hisob  natijalarini  tek- 
shirish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Oldingi  paragrafda  kanonik  tenglam a 
koeffitsientlari  va  ozod  hadlarini  tekshirishni  o'rgangan  edik.  Bu  safar  tu­
gal  M,  Q  va  N  epyuralarini  tekshirishni  o'rganam iz.  M,  Q  va  N  epyuralarini 
tekshirishning  ikki  usuli  bor:  statik  tekshirish  va  deformatsion  tekshirish. 
Epyuralarni  statik   tekshirganda,  yaxlit  rama  yoki  uning  ayrim  qismlari  va 
tugunlari  uchun  muvozanat  shartlari  tuziladi.  Bunda  ramaning  barcha  ta- 
yanch  reaksiyalarini  vertikal  o 'q q a  bo'lgan  proeksiyalari  yig'indisi  tashqi 
yuklarning  vertikal  proeksiyalari  bilan  m uvozanatda  bo'lishi  lozim:  biror 
nuqtaga  nisbatan  tayanch  reaksiyalaridan  olingan  momentlar  yig'indisi  shu

---

nuqtaga  nisbatan  tashqi  kuchlardan  olingan  m om entlar  yig‘indisiga  teng 
bo'lishi  zarur.
Ramaning  har  bir  tuguni  eguvchi  m om entlar  ta’sirida  muvozanatda  yo- 
tishi  kerak,  buning  uchun  bir  tugunga  tutashgan  rigel  va  ustundagi  ordina­
talar  o'zaro teng  bo'lishi  lozim.  Tugunlardagi  ko'ndalang  va bo'ylam a  kuch­
lar  alohida  qaralganda,  muvozanatda  bo'lm aydi,  biroq  birgalikda  qaralgan- 
da  tugun  muvozanatda  yotishi  zarur.  M,  Q  va  N  epyuralarini  statik  tek­
shirish  ulam ing  to 'g 'ri  qurilganiga  kafolat  bo'lolm aydi,  chunki  statik  mu­
vozanat  shartlari  nom a’lumlar  xato  topilgan  taqdirda  ham  bajarilaveradi. 
Buning  sababi  shundaki,  ramaning  tugal  M  epyurasi  statik  aniq  asosiy  sis­
tema  uchun  qurilgan.  Agar  tashqi  yuk  va  aniqlangan  nom a’lumlar  ta ’sirida 
epyura  to 'g 'r i  qurilsa,  u  holda  nom a’lum lam ing  istalgan  qiymatida  rama 
statik  muvozanat  holatida  bo'laveradi.  N atijada  nom a’lumlarni  aniqlashda 
y o'l  qo'yilgan  xato  ochilmay  qolaveradi.
D e fo rm a ts io n   tek sh irish   ortiq ch a  n o m a ’lum larni  an iq lash d a  y o 'l 
ko'yilgan  xatolarni  payqash  imkonini  beradi.  Hisob  natijalarini  deformat­
sion  tekshirishda  asosiy  sistemalarga  qurilgan  birlik  epyuralar 
( M i , М
2
) 
ramaning  tugal  M  epyurasi  bilan  navbatm a  -   navbat  ko'paytiriladi.  Agar 
ortiqcha  nom a’lumlar  to 'g 'ri  aniqlanib,  epyuralar  to 'g 'ri  qurilgan  bo'lsa, 
bunday  ko'paytm a  nolga  teng  chiqadi.
10
.1. 
misol.  10.13-rasm,  a-da  ko'rsatilgan  rama  kuch  usulida  hisob- 
lansin.  Rama  elementlarining  о ‘Ichamlari  shaklda  ко ‘rsatilsin.
Yechish. 
Statik  noaniq  ramani  kuch  usulida  hisoblash  quyidagi  tartibda 
bajariladi:
1. 
L=3K-Sh  formulasi  yordam ida  ram aning  statik  noaniqlik  darajasi 
aniqlanadi.
Konturlar soni  K=2,  shamirlar soni  Sh=4,  Л  =  3- 2 -  4 = 2-  Berilgan  rama­
ning  statik  noanialiq  darajasi  2  ga  teng  ekan.  2.  Asosiy  sistem a  tanlanadi. 
Asosiy  sistema  variantlari  b,  v,  g  shakllarda  ko'rsatilgan.  Hisoblash  uchun  ular 
ichidan  eng  qulayini  tanlab  olamiz.  Bular  ichida  «G»  varianti  eng  qulayidir.
3.  Asosiy  sistemaga  tashqi  kuch  ham da  X,  va 
X 2 
zo'riqishlarni  qo'yib, 
ekvivalent  sisterrs  hosil  qilam iz  (10.13-rasm ,  f).  Ortiqcha  bog'lanishlar 
yo'nalishidagi  ko'chishlar  nolga^tengligini  ifodalovchi  kanonik  tenglamalar 
tuzamiz:
8
UX ]  + Sr_X2 + A ]p  =0;
^