Matematika oqíTÍw metodikasí

 
2. Oqıwshılardıń oqıw matematikalıq iskerligine basshılıq 
Sabaqta oqıtıwshı oqıwshılardı oqıtadı, oqıwshılar bolsa oqıydı 
degen pikirdi basqa sózlerde tómendegishe ańlatıw múmkin: 
oqıwshılar, oqıw, uqıplılıq hám bilimlerdi iyeleydi, oqıtıwshılar 
bolsa bilimdi iyelew proсesine basshılıq qıladı. 
Bul 
basshılıq oqıtıwshınıń oqıwshılar oqıw iskerligin 
shólkemlestiriwden ibarat bolıp esaplanadı. Bunıń ushın oqıtıwshı 
kerekli material tańlaydı, onı belgili izbe-izlikte jaylastıradı, 
oqıwshılardıń bilim dereklerin usınadı, oqıwshılardıń ózlestiriw 
boyınsha iskerligin shólkemlestiredi, bilimdi ózlestiriw proсesi 
qanday ótiwin baqlap baradı. 
Oqıwshılardıń matematikalıq bilimlerdi ózlestiriw proсesi qıyın 
proсes bolıp esaplanadı. Bunı matematikalıq túsiniklerdiń kelip 
shıǵıwın ańlaǵanda ǵana onı durıs túsiniw múmkin. 
Haqıyqattı túsiniwge tiykarınan, matematikalıq túsinikler bizden 
sırtdaǵı nárselerdiń qásiyetlerin sáwlelendiredi. San túsinigi yamasa 
figura túsinigi bizden sırttaǵı nárselerdiń ózgesheliklerinen kelip 
shıqqan. Matematikalıq túsiniklerdiń payda bolıwın bunday túsiniw 
kishi mektep oqıwshılarınıń sırtqı álem obektlerine say bolǵan
qıyalıy forma, shamalı qatnaslardı úyreniwge tárbiyalaydı. 
63

---

Bala ele mektepke kelmesten burın oyın oynap júredi kóplikten 
onıń ayırım elementlerin izleydi, elementlerdi kóplikke birlestiredi, 
kópliklerdi jıynaydı, kóplikten onıń bólimin ajıratadı, kópliklerdi 
salıstıradı, teń sanlı kópliklerdi ajıratadı. 
Nárseler kópligi menen alıp barılǵan barlıq sol sıyaqlı ámeliy 
háreketler, úlken jastaǵılar menen barqulla baylanıs-natural san 
túsiniginiń qáliplesiwine alıp keledi. 
1.
Kublardan, gerbishlerden, ılaylardan, hár qıylı «Oqıtıwshı 
hám oqıwshılar iskerligi arasındaǵı sáykeslik». 
Oqıwshılardıń bilim alıwı hám oqıtıwshınıń oǵan basshılıǵın 
tómendegishe kórsetiw múmkin. 
Oqıtıwshınıń iskerligi: 
Oqıwshılar iskerligi: 
1. Oqıwshılardıń bilimin 
soraw, 
sáwbet, 
esaplaw, 
máseleler 
sheshiw 
ushın 
ámeliy 
tapsırmalar 
beriw 
tiykarında oqıwshılar bilimin 
anıqlaw. 
1. Oqtıwshı sorawlarına 
juwap 
beriw, 
ólshew, 
esaplaw, máseleler sheshiw 
járdeminde 
tapsırmalar 
orınlaw.
2. Kórgizbeli qural hám 
qurallardı paydalanıw hám 
baqlawdı shólkemlestiriw. 
2. Usınılǵan obyektler 
ústinde 
baqlaw, 
analiz, 
sintez, 
salıstırıw, 
ulıwmalastırıw, 
deduktiv 
juwmaqlar shıǵarıw. 
3. Sáwbet, túsindiriwlerdi 
baylanıstırǵan halda bilimlerdi 
bayan 
etiw, 
kitap 
penen 
jumıslardı shólkemlestiriw.
3. Oqıtıwshınıń bayanın 
tıńlaw kitap oqıw, faktlerdi 
ulıwmalastırıw hám eslew. 
4. 
Shınıǵıwlardı 
shólkemlestiriw: oqıwshılardıń 
oqıw-ámeliy hám turmıslıq-
ámeliy 
jumısların 
shólkemlestiriw.
4. Iyelengen bilimlerdi 
ámeliy jumıslardı orınlawǵa 
qollanıw, dáslep iyelengen 
bilimlerdi 
ózgergen 
sharayatta qollanıw. 
5. Soraw hám ámeliy 
jumıslardı orınlaw boyınsha 
tapsırma beriw jolı menen 
oqıwshılar bilimin tekseriw.
5. 
Oqıtıwshınıń 
sorawlarına juwap beriw, 
ámeliy jumıslardı orınlaw.
64

---