Matematika oqíTÍw metodikasí

 
313

---

MÁSELE TÚSINIGI MENEN TANÍSTÍRÍWǴA BAYLANÍSLÍ 
TAYARLÍQ
JUMÍSLARÍ 
Bul basqıshta «másele» turaqlı sózin qollanǵan maqul. Tayarlıq 
dáwirindegi jumıstan maqset - balalarǵa real turmısta júz beretuǵın 
jaǵdaylardı matematikalıq simvollar tiline ótkeriw imkaniyatın 
ańlawdan ibarat. Bul jaǵdayda súwretler járdeminde máseleler 
dúzilisiniń zárúrligi joq. Jaqsısı kishi gúrriń kórinisinde bayan 
etilgen jaǵdaydı balalar matematikalıq belgiler menen dápterge jazıp 
alıw imkaniyatı bolsın. Gúrriń ushın □+□=□ yamasa □-□=□. 
Sxematikalıq kóriniste jazıwlar kórsetkish (jollama) bolıp xızmet 
etiwi múmkin. Bul kórinisler ishine balalar tiyisli syujettegi сifrlar 
(sanlardı) qoyadı (jazadı). Mısalı, «eki súwret keltirilgen - mine bul 
súwret boyınsha men dúzgen gúrrińge dıqqat qılıń». 
1. «Alshanıń shaqasında 3 dana alsha, basqa shaqasında bolsa 1 
dana alsha bar edi, eki shaqada alshalar sanı 4 ew eken»-bul 
gúrrińdi jazıp alıw ushın qanday kórinisten paydalanıw múmkin? 
(birinshisi 3+1=4). 
2. «Alshanıń shaqasında 4 dana alsha bar. Sonıń birewin úzip 
aldı, shaqasında endi 3 dana alsha qaldı»- bul gúrrińdi matematikalıq 
belgileri menen qaysı kóriniste jazıp alıw múmkin? (4-1=3). 
3. «Bir shaqasında bir dana alsha bar edi. Ekinshi shaqasında 
bolsa onnan 2 dana alsha kóp edi»-esaplap kóriń-ekinshi shaqasında 
qansha alsha bar eken? (1+2=3). 
4. «Bir shaqasında 3 dana alsha bar edi. Ekinshisinde bolsa 
onnan 2 ge kemirek» - ekinshi shaqada qansha alsha bar eken? (3-
2=1). Balalar áste-aqırın sonday gúrrińler dúziwge kirise baslaydı. 
Sxematikalıq kórinis olar ushın jollama bolıp xızmet etedi. Tayarlıq 
basqıshında tómendegi tapsırmadan (máseleden) de paydalanıw 
múmkin: «Qus uyasında 6 shımshıq bar. Olarǵa jáne bir neshe 
shımshıqlar kelip qosılǵannan keyin, quslardıń sanı 9 boldı. Uyaǵa 
neshe shımshıq kelip qosıldı?». Balalar shınıǵıw dawamında 
kórsetiw taxtasında (nabornoe polotno) 6 qustıń súwretin ildirip 
qoydı. Keyin olardıń sanı 9 ǵa jetkenge shekem quslar súwretin 
qosıp ildiredi. (Hár waqıtta bir danadan qosıp barıwı da múmkin). 
Soń uyaǵa kelip qosılǵan quslar sanın kórsetedi. Kórgizbeli qurallar 
járdeminde jaǵdaydı balalar túsinip alıwına, keyin bolsa, sol 
314

---

mazmundaǵı máselelerdi sheshiwde háreket jolın durıs tańlawına 
faktor boladı. Bul basqıshta arifmetikalıq ámellerdi tańlaw 
haqqındaǵı máselelerdi kóteriwde maqsetke muwapıq emes, sebebi 
sheshim quslardı tuwrıdan tuwrı sanap shıǵıw jolı menen sheshiledi. 
Oqıwshılar sonday wazıypalardı orınlaydı: «Stol ústinde 4 kese 
bar. Stakanlar sanı bolsa onnan 2 ge kóp. Stolda qansha stakanlar bar 
ekenligin kórsetiń!» 
Balalar úlgi taxtasına 4 kesenı teredi. Tómenine bolsa jáne 2 
stakandı jaylastıradı. Keyin stolda qansha stakan barlıǵın kórsetedi. 
Tayarlıq basqıshında kórgizbeli qurallardan keń paydalanıw 
balalardıń esaplaw kónlikpelerin bekkemlewge xızmet qıladı. 
Másele 1. Oqıwshılardı másele túsinigi menen tanıstırıwǵa tayarlaw 
maqsetinde máseleler sabaqlıǵındaǵı súwretler tiykarında gúrriń 
dúziń. Másele 2. Balalardı máseleler túsinigi menen tanıstırıw 
proсesinde kórsetiwge mólsherlengen kórgizbeli hám jeke tártiptegi 
didaktikalıq materiallardan paydalanǵan halda ámeliy mısallar 
keltiriń.