"matematika" fakulteti

Signalızaciya 
Miynet qawipsizligin támiyinlewdiń texnikalıq quralları. Hár qanday 
xojalıqqa, kárxanalarǵa jetkezip beriletuǵın hár qanday awıl xojalıǵı mashinası, 
agregati, mexanizmı hám úskeneleri baxtsız hádiyselerdiń aldın alatuǵın 
zamanagóy qorǵaw quralları menen úskenelenedi. Miynet qawipsizligi tosıq, 
tormoz, blokirovka, saqlaw apparatları, signalızatsiya, jeke qorǵawlanıw quralların 
isletiw, sonıń menen birge olardıń jaqsı islewin baqlaw menen támiyinlenedi. 
Tosıq apparatlar. Qáwipli zonalardı qorǵaw ushın ápiwayı, isenimli hám 
arzan tosıq apparatlar keń kólemde isletilip atır. Tosıq apparatlar insandı qáwipden 
qorǵaw ushın xızmet etedi. Olar qanday maqsetke mólsherlengenine qaray hár túrlı 
strukturalı boladı. Soǵan kóre tosıqlar turaqlı yamasa waqtınshalıq bolıwı múmkin. 
Mısalı, traktor arqa kopriginiń, qayıslı uzatpalar qutisiniń korpusları turaqlı 
tosiwshi apparatlar bolıp tabıladı. Turaqlı tosqınlıqlardıń abzallıǵı sonda, agregat 
islep atirǵanda jumısshı qáwipli zonaǵa kire almaydı. Turaqlı tosıqlar qozǵalıwshı 
hám qozǵalmas boladı. Qoszǵalıwshı tosqınlıqlardın tosqınlıqların alıp qoyıw 
yamasa shetke jıljıtıp qoyıw múmkin. Waqtınshalıq tosıqlar kárxana, sex, uchastka 
territoriyasindaǵi islerdi orınlaw waqtında isletiledi. Olarǵa mısal retinde 
qáwipsizlik ekranları, metall shitlar, perde hám basqalardı keltiriw múmkin. Sexda 
kepserlew jumısların orınlawda átirapdaǵilardı elektr doǵanıń ayqın sáwlesi 

---

tásirinen qorǵawda, qurılıs maydanshaları, transheyalardi tosiswda, basqa islerin 
orınlawda waqtınshalıq tosıqlar isletiledi. 
Qorǵaw panjere, torlardan ibarat. Eger mexanizm jumısın kóz menen 
gúzetip turıw zárúr bolsa, bunday jaǵdaylarda tosıq ashıq material (organiq 
shıyshe, celluloid hám basqa.) dan tayarlanadı. 
Qorǵaw apparatları. Mashina hám úskenelerge qoyılatuǵın ámeldegi 
talaplarǵa muwapıq hár bir mashina, traktor yamasa agregatda avarıya 
jaǵdayındaǵı jumıs rejimine mólsherlengen qorǵaw apparatları bolmasa, bunday 
mashina jumısqa jaramlı emes dep esaplanadı. Qorǵaw apparatlarınıń islewin 
baqlaw parametri (zorıǵıw, basım, temperatura hám t.b. ) ruxsat etiletuǵın 
shegaradan shıqqanında avtomatikalıq toqtaydı. 
Háreketi boyınsha tomendegi túrdegi signalızatsiyalardan paydalanıladı : 
jaqtılıq, dawıslı, reńli, hám belgi ornatıw. Jaqtılıq signalızatsiyalari transport 
qurallarında qawipsizlik quralı retinde keń paydalanıladı. Olar aldınan hám arttan 
kiyatırǵan transporttan eskertedi. Sol maqsette transport hár túrlı signalızatsiya 
jaqtılandıriw ásbapları : faralar, ólshemlerin, burıwdı kórsetiwshi shıralar, stop-
signallar menen úskenelenedi. 
GOST 12. 4. 026 -76 tómendegi signal reńlerin hám wazıypaların 
belgileydi: qızıl - «qadaǵan etiw», «stop», «ayqin qáwiplilik», sarı - «diqqat», 
«mumkin bolǵan qáwip tuwrısında eskertiw», jasıl - «qawipsiz», «ruxsat etiledi», 
«jol ashıq», kók - «informatsiya». 
Aqırǵı waqıtlarda jumısshı kiyimi hám korjomalarin boyaw mashqalasına 
júdá úlken itibar berilip atır. Dástúriy qara hám toq kók reńlerdi basqa ashıq reńler 
menen almastırıladı. Qáwipli sheńberde isleytuǵın adamnıń kiyimi jumıs jayınnan 
keskin ajralıp turıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Ashıq hawada islegende toq 
sarı reńdegi kiyim maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bunday kiyimlerdi temir 
jollardı remontlap atirǵan hám jol qurılısı jumıslarında islep atirǵan jumısshılar 
kiyedi. 

---

 Avtomatikalıq jalǵaw apparatları traktordi tirkeme yamasa aspa mashinalar 
menen avtomatikalıq jalǵawdı támiyinlep beredi. Avtomatikalıq jalǵawlardı keń 
kólemde islep shıǵarıwǵa nátiyjeni ámelde qollanıw mashinalardı agregatlawda júz 
bolatuǵın jaraxatlanıwlardı pútkilley joǵatadı.