Matematik va tabiiy-ilmiy fanlar

QURILMANING ТUZILISHI

Ushbu ishning asosiy maqsadi - aylanma harakat dinamikasi asosiy qonunining Oberbek mayatnigida bajarish va uni tekshirishdir (2-rasm). Ikkilanma shkivga mahkamlangan ikkita sterjen qurilmaning aylanuvchi qismini tashkil etadi (shkiv radiuslari R, r). Gorizontal joylashtirilgan shkif o’qiga podshipnik biriktirilgan. Shkivga o’ralgan ipning taranglik kuchi tasirida asbob aylanadi. Bu aylanuvchi moment hosil etadi.

2-rasm. Qurilma tuzilishi

Ipning bo’sh uchiga osilgan har xil massali yuklar yordamida ipning taranglik kuchini o’zgartirish mumkin. Aylanish o’qiga nisbatan sistema inersial momentini sterjenga mahkam- langan yuklarni siljitish yordamida o’zgartirish mumkin. Aylanayotgan jismlar uchun dinamikaning asosiy qonunini quyidagicha tekshirish mumkin.

Qurilmaaylanuvchiqismininginersiyamomentinio’zgarmashisoblab (J=const) aylantiruvchimomentini (M) o’zgartirganvaqtda, aylanmaharakatdinamikasiningasosiyqonunigamuvofiq, burchaklitezlanishaylantiruvchimomentgaproporsionalbo’lishikerak: (M),

(5)bo’ladi.
Aylantiruvchikuchmomentiniiptarangligikuchinishkivradiusigako’paytirish (M=FR) orqalianiqlanadi, chunkiushbuholdaipo’ralganshkivradiusikuchyelkasidir.
Yuk tekis tezlanuvchan tushgan (P=mg) vaqtidagi ipning taranglik kuchi
F=mg-m (6)
tenglamadan aniqlanadi.
Bu yerda - yuk tushishdagi tezlanishi
m - ipga osilgan yuk massasi
Shunday qilib kuch momenti
M=m(g- )R (7)
Тushayotgan yuk tezlanishini shkala bo’yicha yuk bosib o’tgan masofa (h) dan va uning tushish vaqtidan (elektr sekundomer bilan o’lchab) osongina aniqlash mumkin:
h= dan (8)
ni topamiz.
Mayatnik aylanishidagi burchakli tezlanishini
= (9)
dan foydalanib hisoblash mumkin.
Shunday qilib, (3) qonunni tekshirish uchun (6) tenglama to’g’riligini isbotlash, yani mayatnik inersiya momentini hisoblash kerak: J=
Bu yerda M=m(g- )R=m(g- )R (10)
(11)
ni etiborga olinsa:
J= (12)
formulada m - ipga osilgan yuk massasi
R - shkiv radiusi
h - yuk bosib o’tgan masofa
t - yuk tushish vaqti
g- erkin tushish tezlanishi
Hamma hisoblar xalqaro birliklar sistemasi “SI” da olib boriladi.