Matematik modellarning asosiy turlari

Matematik tavsifining tarkibi.
Shaklan matematik tavsif o‘zida tenglamalarning 
yagona tizimiga jarayonning turli o‘zgaruvchilarini bog‘lovchi bog‘lanishlar 
majmuini ifodalaydi. Bu bog‘lanishlar orasida umumiy fizik qonunlarni aks ettiruvchi 
(masalan, modda va energiya saqlash qonunlari) tenglamalar bo‘lishi mumkin, 
«elementar» jaryonlarini tavsiflaydigan (masalan, kimyoviy o‘zgarishlar) 
tenglamalar, jarayonning o‘zgaruvchilariga chegaranishlar va sh.k. Bundan tashqari, 
matematik tavsifi tarkibiga jarayonning har xil parametrlari orasidagi turli nazariy 
shakli noma’lum yoki o‘ta murakkab empirik va yarim empirik bog‘lanishlar ham 
kiradi. 
Jumladan, modellanayotgan ob’ekt haqida nazariy ma’lumotlarning yo‘qligida 
yoki 
ancha 
chegaralangan 
hajmida, 
hatto 
uni 
xossalarini 
tavsiflovchi 
bog‘liqliklarning orientirlangan ko‘rinishi ma’lum bo‘lmaganda ham matematik 
tavsifning tenglamalari ishlayotgan ob’ektning (matematik tavsifini tuzish 
eksperimental 
usuli) 
statistik 
tekshirishlari 
natijasida 
olingan 
empirik 
bog‘lanishlarning chiqish va kirish o‘zgaruvchilarini bog‘layotgan tenglamalar 
tizimlari orqali ifoda etishi mumkin. Bu modellar odatda ob’ektning kirish va chiqish 
parametrlari orasidagi regression bog‘lanishlar ko‘rinishiga ega va, albatta, 
modellash ob’ektning fizik mohiyatini aks ettirmaydi, bu esa ularni qo‘llashda 
olinayotgan natijalarni umumiylashtirishni qiyinlashtiradi.
Regression bog‘lanishlarga asoslangan modellardan farqli o‘laroq, tavsifni tuzish 
analitik usul asosida qurilgan matematik modellar jarayonning asosiy qonuniyatlarini 
aks ettiradi va uni modelning etarli bo‘lmagan aniq parametrlar mavjudligida sifatli 
va to‘g‘riroq tavsiflaydi. SHuning uchun ular yordamida ma’lum sinfga tegishli 
modellash 
ob’ektlarining 
umumiy 
xossalarini 
o‘rganish 
mumkin.
Modellanayotgan ob’ektning fizik tabiati asosida ishlab chiqilgan matematik 
tavsifi tarkibida quyidagi tenglamalar guruhini ajratish mumkin:
1