Матбабаев М. М. “Электр техникаси, электр механикаси ва электр технолгиялари” кафедраси

Расм 9.4. қиздирилувчи лампаларни асосий кўрсаткичларини кучланишга боғлиқлиги.
қиздирилувчи лампага келтирилган кучланишни 1%-га ўзгариши нурланиш оқимини ўрта ҳисобда 3,5%-га ва нур узатиш қобилиятини 2%-га ўзгаришига олиб келади.
Разрядланувчи лампаларни таснифланиши ва умумий иш принциплари. Бундай лампаларда оптик нурланиш электр энергиясини ёйли электр разрядга ўзгартириш жараёнида ҳосил қилинади. Бошқа турдаги (сокин, ёғдусиз) электр разрядлар озроқ ФИК-ка эга.
Разряд колбани ичидаги босимга қараб лампалар паст (0,1…10⁴ Па), юқори (310⁴…10⁶ Па) ва ўта юқори (10⁶ Па-дан юқори) босимлм бўлади. Бу босимни қийматига нурланиш спектри ва разрядни ФИК-и боғлиқ. Паст босимларда оптик нурланишни энергетик ФИК-и юқори, нурли ФИК эса – катта эмас. Бу паст босимда нурланишни спектрини асосий таркиби спектрни кўринмайдиган ультрабинафша қисмидалигига боғлиқ.
Ёйли электр разряда газ ёки симоб парларини атомлари зарядланган заррачаларни бомбардимони энергияси билан уйғотилади. Базисли энергетик сатхга қайтишда атом энергия ортиқчасини нурланиш кванти кўринишида беради:
Q_кв.  hc, (9.5)
бу ерда: Q_кв.-нурланиш квантини энергияси, Дж; h-Планк доимийси, Джс(h6,62610^-34 Джс); c-электромагнит тебранишларни тарқалиш тезлиги, мс (с310⁸ мс); -нурланиш тўлқинини узунлиги, м.
Атом базисли сатхга оралиқ сатхлар орқали поғонали ёки тўппа тўғри қайтиши мумкин. Охирги холда атомни нурланишини резонансли дейилади.
Резонансли нурланиш паст босимли разряд лампаларга хос. Бунда қувватли қисқа тўлқинли ультрабинафша нурланиш ҳосил бўлади.
Разряд оралиғида босим ошиши билан атомлар энергияни поғонали, норезонанс тарқатишади ва бунда кўринадиган нурланиш пайдо бўлади. Бундай жараён кичикроқ энергетик, аммо катта нурли ФИК-ка эга.
Разрядланувчи лампаларни нурланиш спектри (чизиқли ёки оласимон) колбани тўлдирган газ ёки металл буғларини турига боғлиқ (расм 9.4).
Т
ўлдирилиш бўйича ёйли разрядланувчи лампалар симобли, металлогалогенли, натрийли, ксенонли ва бошқаларга бўлинадилар.