|
जितने
म ूँह
उतनी
बातें
O‘zbek: Bir kalla- kalla, Ikki kalla- tilla.
Rus: Одна голова хорошо, а две – ешё лучше
आता
हो
उसे
हाथ
से
ने
दीिे
,
िाते
हो
उस
का
ग़म
ने
कीिे
Omad kelsa, qo‘ldan boy berma, bordiyu ketsa achinma.
बहती
गंगा
में
धो
ले
पाूँव
1
O‘zbek: Temirni qizig‘ig‘ida bos.
Rus: Куй железо пока горячо.
म रख
के
म ूँह
बाूँमई
बोलत
बचन
भ िन
Aqlli naqllab so‘zlar, aqlsiz laqillab so‘zlar.
Keyingi o‘rinni “G‘urur va hushomad”, “Farosat va farosatsizlik”
mavzularidagi maqollar egalladi. Masalan:
G‘urur va hushomad haqida:
आूँख
का
अंधा
गाूँठ
का
प रा
O‘zbek:Og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, boyning bolasi gapirsin.
Rus: Коли богатый заговорит
, так ест кому послушать
Farosat va farosatsizlik:
प ाँव
में
जूती
न
सिर
पर
टोपी
O‘zbek: Qoqqanda qozig‘i, osganda xurmasi yo‘q.
Rus: Гол как сокол.
“Ishonch va ishonchsizlik”, “Samimiylik va nosamimiylik”, “Ehtiyotkorlik
va ehtiyotsizlik” haqidagi maqollar ham ko‘pchilikni tashkil etadi. Masalan:
Ishonch va ishonchsizlik haqida.
आूँखों
देखी
मान
कानों
स नी
न
मान
O‘zbek: Quloq bilan eshitgan – aniq, Ko‘z bilan ko‘rgan- tiniq
Rus: Услышал своими ушами - поверь, увидел своими глазами – запомни.
Ehtiyotkorlik va ehtiyotsizlik:
अपने
पाूँव
क ल्हाडी
मारना
O‘zbek:
1. O‘z oyog‘inga o‘zing bolta urma.
2.
O‘zing o‘tirgan shoxga bolta urma.
1
Хинди-русский словарь. Составитель В.М.Бескровный.-М.,1953.-1819 стр.
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
93
Rus:
не руби ветку, на которой сидишь.
उतने
पाूँव
पसाररये
जितनी
चादर
होवे
O‘zbek: Ko‘rpangga qarab oyoq uzat.
Rus: по одёжке протягивай ножки.
Yaxshilik va yomonlik haqida:
आफ़ताब
पर
थ कने
से
अपने
ही
म ूँह
पर
पडता
O‘zbek: Birovga choh qazisang, o‘zing tushasan.
Rus: Не рой другому яму, сам в нее попадешь.
To‘g‘rilik va egrilik haqida:
कोयले
की
दलाली
में
हाथ
काले
O‘zbek: Qozonga yaqin yursang, qorasi yuqadi.
Rus: С кем поведешься, от того и наберешься.
Umid va umidsizlik haqida:
अंधा
क्या
चाहे
(
माूँगे
)
दो
आूँखें
1
O‘zbek: Ko‘rning tilagi- ikki ko‘zi.
Rus: Единственное желание слепца – иметь глаза.
Adolat, insof va insofsizlik haqida:
हाथ
का
हजथयार
पेट
का
आधार
O‘zbek:Boyning gapi o‘ng- yo‘qning gapi-to‘ng.
Sog‘lik va bemorlik haqida:
जसर
सलामत
तो
पगडी
पचास
O‘zbek:Bosh omon bo‘lsa, do‘ppi topiladi.
Rus: Была бы цела голова, а тюбетейка найдётся.
Kamtarlik va manmanlik haqida:
जसर
झाड
म ूँह
पहाड
O‘zbek:
1. Bir ko‘zi ko‘r, haybati zo‘r
2. Boqqaning ikki echki, o‘shqirganing yer tebratar
Foyda va zarar haqida:
म ूँह
माूँगी
तो
मौत
भी
नहीं
जमलती
O‘zbek:
Men qilaman o‘ttiz,
Tangrim qiladi to‘qqiz.
Rus:Человек предполагает
,
а бог распологает
2
.
Tenglik va tengsizlik haqida:
पाूँचों__उूँजलयाूँ__एक__सी__नहीं'>पाूँचों
उूँजलयाूँ
एक
सी
नहीं
O‘zbek.
Besh qo‘l barobar emas.
1
श्री
शरण
.
मुहावरे
तथा
लोकोकततयााँ
(Idioms and proverbs) //
तहिंदी
व्याकरण
तथा
रचना
. -
महरोली
,
नई
तदल्ली
, 2001. . –
पृष्ठ
.185.
2
Sodiqova .M. Qisqacha o‘zbekcha-ruscha maqol-matallar lug’at . –T.:“ O‘qituvchi”, 1993.
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
94
Rus.
пять пальцев не равны, «не одинаковы» в семье не без урода.
Ahillik va noahillik haqida:
पाूँचों
उूँजलयाूँ
पह ूँचा
भारी
O‘zbek.
Birlashgan o‘zar, birlashmagan to‘zar.
Rus.
объединяется - преуспевает, кто уединяется - истлевает.
Xalqning ko‘p asrlik tajribasi bilan tasdiqlangan, pand-nasixat, donolikni
o‘zida mujassam etgan maqollar dunyoning qaysi tilida bo‘lmasin fikrni qisqa va
aniq yetkazib berish vositasi hisoblanadi. Garchi turli xalqlar, o‘zga tillar, dinlar,
madaniyatlar bo‘lishiga qaramay, bir-biriga mazmun jihatdan o‘xshash maqollar
bor. Shunday bo‘lsada, ulardagi qo‘llanilgan obrazlarda turlilik ko‘zga tashlanadi.
Bu har bir xalqning unikal turmush tarziga bog‘liqdir. Jumladan hindiy, o‘zbek va
rus tillaridagi ayrim maqollarni tahlil qilganimizda ushbu xususiyat yaqqol ko‘zga
tashlandi. Hindiy tilidagi maqollarda donolik va nodonlik mavzusiga oid maqollar
ko‘pchilikni tashkil qildi. Bu esa hind xalqini azaldan teran fikrlashga
undaganliklarini ko‘rsatadi. Zero, maqollar ajdodlarning sinalgan o‘gitlari ekan, u
har zamonda ham o‘z qadr-qimmatini yo‘qotmaydi, qiymati oshaveradi.
Adabiyotlar:
1. Gadoyeva M. Ingliz va o‘zbek maqollarining lingvokulturalogik tahlilida til
va madaniyatning o‘rni // «Namangan davlat universiteti ilmiy axborotnomasi» №2.
–Namangan, 2022. –B. 250.
2. Mirzayev. T, Musaqulov. A, Sarimsoqov. B. O‘zbek xalq maqollari. –
T.:”Sharq”, 2005. –B. 1.
3. Sodiqova. M. Qisqacha o‘zbekcha-ruscha maqol-matallar lug‘at. –T.:
“O‘qituvchi”, 1993.
4. Баранов Х. К. Арабско-русский словарь. – М.: Русский язык, 1989. –
С. 665.
5. Хинди-русский словарь. Составитель В. М. Бескровный. -М., 1953. -
1819 стр.
6.
श्री
शरण
.
मुहावरे
तथा
लोकोकततयााँ
(Idioms and proverbs) //
तहिंदी
व्याकरण
तथा
रचना
. -
महरोली
,
नई
तदल्ली
, 2001. –
पृष्ठ
. 185.
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
95
Do'stlaringiz bilan baham: |
