Масъул муҳаррир

10
DARS – O‘QITISHNI TASHKIL ETISH SHAKLI SIFATIDA
Namangan tuman 9-umumiy o‘rta ta’lim maktabi 
Tarix-xuquqshunoslik fani o‘qituvchisi 
Shomatova Zulfiya Xasanboyevna 
telefon:+ 998(91)354 27 87 zulfiya 565@ mail.ru
Namangan tuman 9-umumiy o‘rta ta’lim maktabi 
Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi Yulchiyeva Dilnoza
telefon:+ 998(91) 296 03 20 dilnoza 576@ mail.ru
Annotatsiya: Maqolada o‘qitish shakllari va uslublaridan to‘g‘ri foydalanish, o‘qitishni tashkil 
etish shaklining paydo bo‘lishi, dars – o‘qitishni tashkil qilish usuli sifatida namoyon bo‘lishi, 
interfaol dars bosqichlari to‘g‘risida to‘xtalingan.
Kalit so‘zlar: Pedagogik texnologiya, ilg‘or, interfaol dars bosqichlari, debrifing, reflе́ksiya.
Ta’lim muassasalari oldida turgan vazifalarning ijobiy hal etilishi mashg‘ulot (ta’lim jarayoni) 
mazmuni, ta’lim shakli, metodlari hamda vositalarining samaradorligiga bog‘liq bо‘ladi.
Ta’lim shakli, metodlari va vositalari talabalarni (о‘quvchilarni) ma’naviy jihatdan tarbi-
yalash, ularda chuqur bilim va dunyoqarashni shakllantirishga xizmat qiladi. Ta’lim shakli
о‘qituvchi va о‘quvchining belgilangan tartibda, muayyan maqsadga muvofiq ma’lum 
rejimda tashkil etiladigan faoliyatlarining tashqi ifodasidir. Qadim zamonlardanoq jamiyat-
ning yetuk kishilari о‘qitish ishini tashkil qilishning ijtimoiy taraqqiyot ehtiyojlariga ja-
vob beradigan shakllarini topishga uringanlar. Hozirgi vaqtda Respublika ta’lim muassasalarida 
о‘qitishning quyidagi shakllaridan foydalanilmoqda. (SH. Umarov. «Uzluksiz ta’lim, fan
va ishlab chiqarishning integratsiyalashuvi». T., 2005. (B.M.I.)) 
О‘qitishni tashkil etish shaklining paydo bо‘lishi insoniyat jamiyatining rivojlanishi bilan 
birga amalga oshgan. О‘quv jarayonini tashkil etishning eng qadimiy shakli - balki yakka-
lashtirilgan о‘qitish bо‘lsa kerak. О‘qitishning keyingi bosqichi - yakkalashtirilgan-guruhiy 
о‘qitish usuli bо‘lgan. XVII asr boshlarida о‘quv jarayonini tashkil etishning bunday shakli 
jamiyat talabiga javob bera olmay qolgan va guruhiy о‘qitishning dastlabki kurtaklari paydo 
bо‘lib, keyinchalik ular sinf-dars tizimining asosi bо‘lib xizmat qilgan. Odatda, sinf-dars tizimini 
ishlab chiqish va joriy qilinishini Y.A. Komenskiy nomi bilan bog‘laydilar.
О‘qitishni tashkil etishning bunday shakliga quyidagilar xosdir:
• mashg‘ulotning asosiy birligi darsdan iborat; 
• sinfda о‘quvchilar yoshlariga kо‘ra birlashtiradilar; 
• maktabda о‘qitishning davri; 
• mashg‘ulotlar barcha uchun majburiy; 
• tо‘liq yil uchun mashg‘ulot, tanaffus va ta’til jadvallari mavjud; 
• sinfdagi barcha о‘quvchilarning ishini yagona reja asosida, bir mavzu bо‘yicha amalga 
oshiriladi; 
• о‘quv jarayoniga о‘qituvchi rahbarlik qiladi.
Interfaol dars bosqichlari. Interfaol darsning vaqtlar bо‘yicha bosqichlari (taxminiy tuzilishi) 
quyidagicha bо‘lishi mumkin: 
1-bosqich. Motivatsiya va yangi mavzuni e’lon qilish - dars umumiy davomiyligining 10 foizi;