Масъул муҳаррир

Birinchi o‘tishning vazifasi-dasturlararo o‘tish adreslarini hisoblash va zarur bo‘lgan 
ma’lumotlarni obyektli modullardan o‘qib olib, tashqi simvollar jadvalini hosil qilishdan iboratdir.
Ikkinchi o‘tishda-hosil qilingan simvollar jadvali asosida obyektli modullarni berilgan adres 
fazosiga moslashtiradi va yiuklanuvchi modulni hosil qiladi. Agar taxrirlash natijasida qurilgan 
modulni adres fazosiga qo‘shimcha sozlash talab qilinmasa, bunday modul- absolyut modul dey-
iladi.
Ta’rif Absolyut modul-bu tahrirlash natijasida hosil qilingan va adres fazosida qo‘shimcha 
sozlashni talab qilmaydigan dasturiy moduldir.
Agar bo‘lanishlar muharriri obyektli modullarni nisbiy adreslarga sozlasa, natijada hosil bo‘lgan 
modulga yuklanuvchi modul deyiladi.
Ta’rif Yuklanuvchi modul-bajarilish uchun tezkor xotiraga yuklashga yaroqli bo‘lgan tayyor 
shakldagi dasturiy moduldir.
Shunday qilib, avval barcha dastur translyatsiyaqilinadi, so‘ngra bajariladi. Bunday jarayonga 
kompilyatsiyalash jarayoni deyiladi va bunday rejimda ishlaydigan translyator esa kompilyator 
deb ataladi.
Ta’rif Dastlabki dastur matnini shu dastur mazmuniga mos keluvchi mashina kodiga o‘giruvchi 
translyator-dasturlar komplyatorlar deb ataladi.
Qisqacha aytganda, kompilyatsiyalash natijasda hosil qilingan dastur odatda mashina tilidagi 
dastur bo‘lib hisoblanadi.
Ta’rif Mashina tili-EHM ning apparat vositalariga muvofiq holda axborotni qayta ishlashga 
mo‘ljallangan dasturlash tilidir.
Interpretator va uning asosiy xususiyatlari.
Kompilyatorlardan farqli ravishda dastlabki dastur matnini mashinaga kiritish chog‘ida un-
ing har bir operatorini o‘zgartirib boradigan va dasturning bajarilishini qadamba-qadam amalga 
oshirib boradigan jarayonga interpretatsiya jarayoni deyiladi, dasturni hosil qilish jarayonida 
tarjima qilishga mo‘ljallangan translyator esa interpretator deyiladi.
Ta’rif Dastur matnini mashinaga kiritish chog‘ida qadamba-qadam translyatsiya qilish va baja-
rilish jarayonini amalga oshirib boruvchi translyatorlar interpretatorlar deb ataladi.
Shunday qilib, interpretatorlar yordamida dastur matni qadamba-qadam translyatsiya qilinadi 
va dastur operatorlari ham shu vaqtning o‘zida darhol bajariladi. 
Kompilyatsiyalashgan har bir dastur mashina tilidagi obyektli va absolyut modullar turkimiga 
aylanadi va tashqi xotirada saqlanadi. Bunday dasturlar bir marta translyatsiya qilinib, ko‘p mar-
ta bajarilishi mumkin. Interpretatorlar yordamida esa diskda saqlanmagan holda bir necha marta 
translyatsiya bosqichidan o‘tadi va shuncha marta bajariladi.