Масъул муҳаррир

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Quronov M. Maktab ma’naviyati va milliy tarbiya.- T.:F
2. O. Haydarova ,,Interfaol usullar’’Ilmiy-metodik,axloqiy-ta’limiy ommabop jurnal 7-nashr 
2008-yil 3-bet.
3. www.maktab.uz 

---

341
10
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QISH DARSLARIDA XALQ OG‘ZAKI IJODIDAN 
FOYDALANISH
Atasheva Xurshida Allayarovna 
Xorazm viloyat Gurlan tuman 
18-maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Erimatova Nodira Urazboyevna
Xorazm viloyat Gurlan tuman 
18-maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi [phone]
[e-mail]
Annotatsiya: Ushbu maqola boshlang‘ich sinf o‘qish darslarida xalq og‘zaki ijodidan foy-
dalanishning samarasi,ya’ni o‘quvchilarning nutq malakalarining takomillashishi,ularda halollik
,rostgo‘ylik,mehnatsevarlik kabi insoniy fazilatlarni tarkib toptirishga asos bo‘lib xizmat qilishi 
aks etgan.
Kalit so‘zlar: o‘qish darsi,tez aytishlar,ertaklar,global tarmoq
Qadim va navqiron o‘zbek xalqi doimo ziyoga,ilm-hunar egallashga intilgan.Xalq 
donishmandligida yoshlarni ilmli, hunarli qilib tarbiyalashga va kattalar tajribasini ularga 
singdirish masalasiga katta o‘rin berilgan.Bu donishmandlik manbai bo‘lgan xalq og‘zaki ijodida 
xalqimiz hayotining manzaralari, turmush tartibi, qadimgi urf-odatlari va marosimlarini o‘zida 
aks ettirgan dostonlar, ertaklar, latifalar, tez aytishlar, topishmoqlar, maqollar yosh avlodga ta’lim-
tarbiya berishda, oilada bola tarbiyasida juda muhim vosita bo‘lib xizmat qilib kelgan.Bugungi 
kunda ham xalq og‘zaki ijodi namunalaridan foydalanish dasturlar va qo‘llanmalar yaratishda 
hozirgi kun pedagogika fanining muhim vazifalaridan biri hisoblanadi.
Boshlang‘ich sinflarda xalq og‘zaki ijodiga keng o‘rin berilgan.Shular orasida tez aytishlar 
alohida ahamiyatga ega.Tez aytishlar o‘quvchilar nutq malakasini takomillashtirib,burro-burro 
so‘zlashga, aytmoqchi bo‘lgan fikrini to‘g‘ri ifodalashga o‘rgatadi. Tez aytishlar 1-2-sinf o‘qish 
darsligida har bir matn oxirida keltirilgan bo‘lib, tez aytish matnlari ham har bir mavzuga uzviy 
ravishda aloqador. O‘qituvchi tez aytishlarni mashq qildirganda, avvalo, uni suhbatdan boshlashi 
lozim.Masalan, mana bunday: 2-sinf darsligining 50-sahifasida “Oltin kuz-hosiling yuz” 
bo‘limidagi quyidagi tez aytishga qaraymiz. Olma shoxida olmaxon. Olmani olma, Olmaxon.
1.Kuz faslida qaysi mevalar pishib yetiladi?
2.Bog‘ingizga olma daraxti ekkanmisiz?
3.Olma qanday rangda boladi?
4.Tez aytishdagi ikkita joyda kelgan “olma “ so‘zlari bir xil ma’noni bildiryaptimi? Ushbu savol-
javobdan keyingina tez aytishlar mashqiga ko‘chilsa, darsdan ko‘zlangan maqsadga erishiladi. 
Xalq og‘zaki ijodining eng boy va rang-barang janrlaridan biri bo‘lgan ertaklar bolalar hayotini 
chetlab o‘tolmagan, hatto turli yoshdagi bolalar uchun ham alohida, maxsus ertaklar yaratilgan.
Bunga “Ur, to‘qmoq”,”Zumrad va Qimmat”, “Tulki bilan turna”, “Donishmand yigit”, “Susambil” 
kabilarni misol keltirish mumkin. Ertaklarning tili sodda, ravon bo‘lgani uchun ham har qanday 
yoshdagi o‘quvchi uni oson tushuna oladi. Mardlik, epchillik,mehnatsevarlik, halollik, vafodorlik, 
saxiylik kabi fazilatlar ulug‘langan. Bu ma’naviy merosimizdan farzandlarimizni to‘laligicha 
bahramand qilishimiz kerakki, ular yoshlikdan ertaklarni sevsinlar, ularni o‘qib mustaqil fikr 
yuritsinlar, o‘zlarining sevimli qahramonlariga o‘xshashga intilsinlar. Ertaklardan nafaqat darsda 
, balki sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda ham keng foydalanilsa, darsda o‘zlashtirilgan axloqiy 
tushunchalarni mustahkamlash va ularga muvofiq axloqiy odatlarni shakllantirishda muhim 
ahamiyat kasb etadi. Xulosa sifatida shuni aytish kerakki, o‘qituvchi xalq og‘zaki ijodidan ta’lim 
jarayonida unumli foydalana bilishi kerak. 
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Sh.Jabborova”Boshlang‘ich ta’lim” ilmiy-metodik,axloqiy-ta’limiy ommabop jurnal 2-nashr 
2011-yil 28-bet.
2. O‘qish kitobi 2-sinf darsligi

---

342