Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

54
-
расм. Узилма структуранинг 
кўриниши.

---

196 
Тектоник қопламалар ёки 
шаряжлар 
тоғ 
жинслари 
блокларининг қиялиги кичик, 
горизонтал 
ва 
тўлқинсимон 
сурилиш юзалари бўйлаб ўнлаб ва 
юзлаб 
километрларга 
сурилганлиги 
билан 
ажралиб 
туради. 
Қоплама 
структура 
тагидаги сурилмаган тоғ жинслари блоки 
автохтон
, катта масофага 
сурилган ва қоплама структурани ташкил қилувчи жинслар 
аллохтон
деб юритилади. Аллохтоннинг олдинги қисми емирилиши мумкин. 
Унинг емирилишидан сақланиб қолган фрагментлари 
теконик қолдиқ
деб, аллохтоннинг емирилиб ювилиши натижасида автохтоннинг 
очилиб қолган жойлари 
тектоник шоғноқ 
ёки
туйнук
деб ва 
аллохтоннинг олдинги қисми 
шаръяж фронти
деб юритилади. 
Агар 
узилма 
қанотлари битта ёриқ 
орқали кўчса 
оддий 
узилма 
ҳосил бўлади. 
Мураккаб узилмалар ҳам 
учрайди. 
Иккита 
параллел ёриқлар билан 
чегараланган 
жой 
чўккан бўлса 
грабен 
дейилади. Агар иккита 
параллел ёриқлар билан 
чегараланган жой кўтарилган бўлса 
горст 
дейилади (56-расм).
Оддий 
грабен 
иккита узилма билан чегараланди. 
55-расм. Силжима структуранинг 
кўриниши.
 
56-расм. Мураккаб тузилган сурилмали ер 
ёриқлари.

---

197 
Юқорида кўриб ўтилган структуралар-нинг геологик қидирув 
ишларида аҳамияти катта. Улар турли маъданларга бой гидротермал 
эритма-ларнинг ҳаракатла-ниши учун энг қулай жой ҳисобланади. 
Шунинг учун ҳам геологлар маъданларни излашда бундай тектоник 
структура-ларга катта аҳамият беришади.Узилмали тектоник 
ҳаракатлар палахсали тоғларни ҳосил қилади. Платолар, столсимон 
тоғлар ҳам, бурмали - палахсали тоғлар ҳам ана шу тектоник 
ҳаракатларнинг ҳосиласи.