Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф. Тақризчилар

Магматик жинсларнинг текстураси. Текстура тоғ жинсида минерал доналарнинг ўзаро жойлашиш тартиби бўйича белгиланади. Унда яхлит, йўл-йўлли, доғли, ғовак, флюидал ва бодомсимон текстуралар ажратилади.
Магматик жинслар текстураси ва структурасининг шаклланиши магма эритмасининг қотиш шароитларида минерализаторларнинг сақланишини таъминловчи табиий шароитлар: ҳарорат, қотиш тезлиги, шаклланиш чуқурлиги билан боғлиқ бўлади.
Алоҳидалик. Чуқурликда совиган йирик магматик таналарнинг ёндош жинслар билан контактида параллел, перпендикуляр ва диагонал йўналган дарзликларнинг вужудга келиши характерли. Ушбу дарзликлар бўйлаб тоғ жинслари парчаланиб, алоҳидалик вужудга келади.

29-расм. АҚШдаги “Иблис Минораси” ни ташкил этган базальтдаги устунсимон алоҳидалик. www.fototerra.ru

Алоҳидалик – бу тоғ жинсларининг табиий ва сунъий парча-ланишида блоклар, харсанглар ва бўлаклар шаклида бўлиниб ке-тишидир. Унинг шакли чегараловчи дарзликларнинг мўлжали ва кенглиги билан белгиланади; ўлчамлари турлича (кўндалангига санти-метрлардан метрларгача) бўлади. Магманинг совушида дарзликлар бўйича алоҳидалик шундай куч билан содир бўладики, бунда тоғ жинслар таркибига кирувчи минералларнинг йирик доналари алоҳида қисмларга парчаланиб кетади.
Магматик жинсларда лава ва магма таналарнинг совиши ва сиқилишида вужудга келган призматик (устунсимон), шарсимон, плитали алоҳидалик ривожланган бўлади. Базальтларда ёстиқсимон ёки кўпбурчакли устунсимон ажралиш кузатилиши мумкин (29-расм).
5.1.3. Магматик жинсларнинг генетик турлари


Интрузив жинслар. Улар юқори даражадаги мустаҳкамликка, ўртача зичликка, жуда паст ғовакликка эга бўлади. Бу гуруҳда кремнезём миқдори пасайиб бориши қаторида пегматитлар, гранитлар, гранодиоритлар, граносиенитлар, сиенитлар, диоритлар, габбролар, пироксенитлар, перидотитлар ва дунитлар ажратилади.