Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф. Тақризчилар

Темир. Чўкинди темир маъдани конлари Татаристонда, Ўролда, Аппалачида, Испанияда, Туркияда мавжуд.
Маъдан конлари. Қоратов тизмаси ва Ўрта Осиёнинг баъзи районларидаги ҳамда Миссисипи дарёси ҳавзасидаги қўрғошин-рух конлари карбонда ҳосил бўлган. Эрта карбонда Ўролдаги (Магнитная ва Благодат тоғлари), Тўрғайдаги Соколов-Сарбай, Тоғли Шориядаги контакт-метасоматик магнетит конлари вужудга келган. Кейинчалик гранитли интрузияларнинг ёриб кириши туфайли рангли ва нодир металларнинг кўп сонли пневматолитли ва гидротермал конлари вужудга келган. Шундай конлар Ўролда, Тиён-Шонда, Маъданли ва Тоғли Олтойда, Ғарбий Европада ва Шарқий Австралияда мавжуд.
Пермда маъданли фойдали қазилмалар кенг ривожланган. Уларнинг орасида Германиядаги Мансфельд мис, Қозоғистондаги Жезқозғон мисли қумтошлари, Балхаш кўли соҳилидаги Коунрад мис-молибден, Англиядаги Корнуолл қалай, Германия, Франциянинг марказий массиви ва ЖАР Карру ботиқлигидаги уран конларини кўрсатиш мумкин. Украинанинг жанубидаги Никитовск симоб кони ҳам перм ёшига эга.


Таянч тушунча ва иборалар

Лавросиё, Пангей, Гондвана, каледон, папоротниклар, каламитлар, лепидодендрон, сигиллярия, кордаит, аммонит, денгиз нилуфарлари, каламит, фузилина, швагерина, герцин орогенези.

Назорат саволлари


Пангей мегоконтиненти қачон вужудга келган?
Папоротниклар қачон пайдо бўлган?
Карбон даврида қандай оламшумул воқеалар содир бўлган?
Энг йирик кўмир ҳавзалари тўғрисида гапириб беринг.
Лавросиё қандай континентларнинг бирлашиши туфайли ҳосил бўлган?
Папоротниклар қачон пайдо бўлган?
Аппалачи орогенези қаерда содир бўлган?
Перм даври охирида органик дунёда қанақа ўзгаришлар содир бўлган?
Перм даврининг энг муҳим фойдали қазилмалари тўғрисида сўзлаб беринг.



24 боб. МЕЗОЗОЙ ЭРАСИ

Ернинг мезозойдаги ривожланиш тарихи муҳим геологик ҳодисаларга бой бўлган. Лавросиё ва Гондвана суперконтинентлари парчаланади, ҳозирги материкларга мос келувчи алоҳида литосфера палахсалари бир-биридан узоқлашиб, янги океан ботиқликлари шаклланади.

Ҳайвонот оламида ҳам туб ўзгаришлар содир бўлади. Дастлабки сутэмизувчилар ва қушлар пайдо бўлади. Мезозойнинг охирига келиб динозаврлар батомом қирилиб кетади. Бу ўзгаришларнинг барчаси триас, юра ва бўр даврларида (170±10 млн йил) содир бўлади.