Mashinasozlik

Lobaratoriya ishi № 3
Mavzu:Dvigatel tirsakli vallarini nuqsonlarini aniqlash
1. ISHNING MAQSADI:

Detal (val)ni ishchi yuzalarini yeyilish darajasini, ularni o’lchash usullari bilan nuqsonlarini o’rganish, yeyilish xarakterlarini va sabablarini o’rganish.

2. MASHG’ULOT UCHUN TOPSHIRIQLAR.
2.1.Ish joyi bilan tanishish.

2.2.Yeyilgan vallarning bo’yinlarini va chig’anoq uzunliklarini o’lchash.

0. 
   2.3.Eyilish sxemasini o’rganish.
   

2.4.Asbob uskunalardan foydalanishni o’rganish.

2.5.Detallarni saralashni o’rganish.

3.ISH JOYIDAGI KERAKLI JIHOZLAR.
3.1.Tekshirish uchun ma’lum muddatlarda ishlagan turli markadagi

dvigatel vallari.

3.2. Mikrometrlar, indikatorlar, shtangentsirkullar.

3.3. Tirsakli vallar qo’yilgan moslama.

3.4. O’lchash ishlari olib borish uchun verstak.
4. ISHNING MAZMUNI VA BAJARILISH TARTIBI.

4.1. Tirsakli vallarga xos nuqsonlar. Ko’pincha, o’zak va shatun bo’yinlari yeyiladi va shikastlanadi (sirti shilinadi,chuqur chiziqlar tushadi va x.k.)

taqsimlash shesternyasi, maxovik, shkivlar o’rnatiladigan joylar yeyiladi, moy qaytarish rezbasi yeyiladi, val toretsidagi sharikli podshipnik turadigan teshik hamda xrapovik qadaladigan rezba yeyiladi yoki shikastlanadi. Maxovik uchun mo’ljallangan flanetsning toretsi urila boshlaydi, undagi maxovikni maxkamlash boltlari o’tadigan teshiklar yeyiladi, val egiladi.

4.2. Tirsakli val bo’yinlari yeyilishini tekshirish. Tirsakli val, ayniqsa, tirsakli valning shatun bo’yinlari bir meyorda yeyilmaydi: uzunligi bo’ylab ular konus shaklini, aylanasi bo’ylab esa oval shaklini oladi. O’zak bo’yinlar yeyilish natijasida faqat oval shaklini oladi. Shatun bo’yinlarining konus shaklida yeyilishiga quyidagilar sabab bo’ladi: detallarni tayyorlash vaqtida yo’l qo’yiladigan to’g’ri

geometrik shakldan og’ish natijasida hosil bo’ladigan qiyshiqliklar; dvigatel ishlagan paytda tirsakli val elastik deformatsiyalanishi; shatun bo’yinlariga moy keladigan kanallarning qiya joylashganligi, bu moyning seperatsiyalanishiga sabab bo’ladi (markazdan qochma kuch ta’sirida abraziv zarrachalar kanalining val aylanish o’qidan uzoqroq devoriga o’tiradi). Abraziv zarrachalarning asosiy qismi moy kanalidan chiqib, kanal qiyshaygan tomonining qarama-qarshi tomoniga yo’naladi, natijada bo’yinning ana shu qismi jadal yeyiladi.

Bo’yinlarni oval shaklida yeyilishiga sabab gazlarning bosimi va krivoship-shatunli mexanizm detallarining inertsiya kuchi ta’sirida vujudga keluvchi ishorasi o’zgaruvchan yuklanishlardir. Shatun bo’yinlari valning aylanish o’qiga qaragan tomonida eng ko’p yeyiladi. Tirsakli val bo’yinlarining holati yaxshilab yuvilgandan so’ng tekshiriladi. Bo’yinlarni ta’mirlanishi talab qiluvchi sidirilishlar, chuqur chiziqlar va boshqa nuqsonlar bo’lmasa o’lchamlarni tekshirishga kirishiladi. Ovallik va konuslik kattaligini aniqlash uchun bo’yinlar diametrini mikrometr bilan I-I va II-II kesimlarda o’lchanadi. Bu kesimlar bo’yin chetlaridan 10 mm qo’yib olinadi. Bo’yinlarning o’lchamlari ikki o’zaro perpendikulyar tekisliklar A-A va V-V da ham o’lchanadi. Bu tekisliklardan biri valning simmetriya tekisligi ustiga tushadi.

Tirsakli val bo’yinlarini charxlash yoki charxlamaslik ularning umumiy texnik holatiga qarab aniqlanadi. Agar bo’yinlarning ovalligi va konusligi hamda podshipniklardagi tirqishlar oraligi ko’rsatilgan qiymatlardan oshmasa, shuningdek bo’yinlarda sidirilish, chuqur chiziqchalar, yoriqlar va boshqa nuqsonlar bo’lmasa, tirsakli val bo’yinlari charxlanmaydi va bundan keyingi ishlatishga yaroqli hisoblanadi (odatda shatun, bo’yinlarining ovalligi 0.05-0.06 mm gacha, o’zak bo’yinlariniki -0.06-0.08 mm. gacha, dvigatellarning turli tiplari uchun shatun podshipniklaridagi tirqish 0.015-0.25 mm. o’zak podshipniklaridagi tirkish -0.25-0.30 mm bo’lishiga yo’l qo’yiladi).

Bu shartlar valning podshipniklar bilan komplektligi saqlangan holda, ya’ni bir-biriga moslashgan juftlar mavjud bo’lgan xoldagina yaroqli hisoblanadi. Vkladishlar almashtirilgan yoki podshipniklar qo’yib tiklangan holda tirsakli val bo’yinlari va podshipniklaridagi tirqishlar normal texnik shartlarga mos kelishi lozim.

Tirsakli valning chig’anag’ini uzunligini aniqlash uchun uni pastki holatidagi o’lchami ( r) va yuqori xolatdagi o’lchami (N) aniqlanadi.

Tirsakli valni chig’anog’ini uzunligini aniqlash. Kesim chig’anoq uzunligi

( r ) quyidagicha aniqlanadi.

N

h

Rasm 3. Tirsakli val chig’onog’ini aniqlash moslamasi

1-jadval

Dvigatel tirsakli vali bo’yinlarining o’lchamlari

Bo’yinni kesimlar dagi o’lchami	O’lchashning turi	Bo’yinni o’lchash natijasi, mm
		Shatun uchun bo’yin				Tayanch uchun bo’yin
		1	2	3	4	1	2	3	4
1 Oldingi	Tirsak tekisligidagi tirsak tekisligiga perpendikulyar farq (ovalnost)
2 O’rtasi	Tirsak tekisligidagi tirsak tekisligiga perpendikulyar farq (ovalnost)
3 Ketidan	Tirsak tekisligidagi tirsak tekisligiga perpendikulyar farq (ovalnost)

5. OLINGAN NATIJALAR.

2-jadval

Tirsakli valni o’lchashdan olingan ma’lumotlarni quyidagi jadvalga joylashtiring.

Bo’yinning diametri, mm						Farq,mm ovallik		Konuslik ,mm		Chi g’a noq uzunligi
Tirsak tekkis ligida	Perpendikulyar Tekislikda					Tir sak tekisligida	Tirsak ka per pendikulyar tekislikda	Tirsak tekisli-gidagi	Tirsak-ga perpendikulyar tekis-likda
(1) oldin gi	(2) o’rtacha	(3) keyingi	(1) Oldin gi	(2) o’rtasi	(3) keyingi

6.XULOSA
Olingan natija asosida o’z fikringizni ayting.

7. TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR.
1. Tirsakli vallarga hos qanday nuqsonlarni bilasiz.

2. Tirsakli val bo’yinlari nima uchun bir hilda yeyilmaydi.

3. Tirsakli vallarni yeyilganligini qanday tekshirish mumkin.

4. O’lchash ishlarida qanday xavfsizlik qoidalariga rioya qilish kerak.

Laboratoriya ishi № 4

Mavzu: Dvigatel tirsakli vallarini tiklash texologiyasini o’rganish.

1. ISHNING MAQSADI:

Detal (val)ni ishchi yuzalarini yeyilish darajasini, ularni o’lchash usullarini o’rganish, yeyilish xarakterlarini va sabablarini o’rganish. Tiklash texnologiyalari bilan tanishish.
2. MASHG’ULOT UCHUN TOPSHIRIQLAR.
2.1.Ish joyi bilan tanishish.

2.2.Yeyilgan vallarning bo’yinlarini va chig’anoq uzunliklarini o’lchash.

0. 
   2.3.Eyilish sxemasini o’rganish.
   

2.5.Tiklash texnologiyasi turlarini tog’ri tanlashni bilish.
3.ISH JOYIDAGI KERAKLI JIHOZLAR.
3.1. Tekshirish uchun ma’lum muddatlarda ishlagan turli markadagi

dvigatel vallari.

3.2. Mikrometrlar, indikatorlar, shtangentsirkullar.

3.3. Tirsakli vallar qo’yilgan moslama.

3.4. O’lchash ishlari olib borish uchun verstak.
4. ISHNING MAZMUNI VA BAJARILISH TARTIBI.
Hozirgi vaqtda avtomobillarning ishdan chiqqan detall va uzellarini, yangi detall va uzellarga almashtirishdan ko’ra ularni qayta ta’mirlab ishlatish keng tarqalmoqda.

Avtomobil detallarini qayta ta’mirlashning afzalligi shundaki:

• 
  Qimmatbaho bo’lgan material tejaladi,
  
• 
  Mehnat sarfi kamayadi,
  
• 
  Texnologik jarayon arzon turadi,
  

Detallarni qayta ta’mirlash bir qancha usullarini mavjud. Masalan: Plastik gaz yordamida termik ishlash galvaniq yoki kinematik qoplama qoplash sintetik materiallarni qo’llash hamda mexanik ishlov berish. Ma’lumki avtomobillarning tirsakli vallari bo’yin qismlari ishlash jarayonida yeyiladi. Eyilish natijasida ruxsat etilgan o’lchamdan chetga chiqadi. Natijida ularga qayta ishlov berib ta’mirlanadi. Vallarning ta’mirlanishi bo’yin diametrlarini 1 mm gacha mexanik ishlov berish yo’li bilan bajariladi. Vallarning bo’yin qismi diametri 1 mm dan ortiq kamaysa val yaroqsiz xolatga o’tadi.

Bunday vallarni qayta ta’mirlashda quyidagi texnologiyalar keng qo’llaniladi:

• 
  Payvandlab qayta tiklash,
  
• 
  Koplama bilan koplab, qayta tiklash,
  
• 
  Sintetik material bilan qayta tiklash texnologiyasi.
  

Lekin hozir payvandlab qayta tiklash usuli keng foydalaniqmoqda. Valning yeyilgan bo’yin qismlari tozalanadi, so’ngra gaz payvandlash dastgoxi yordamida bo’yin qismiga metall eritilib qoplanadi. Eritilayotgan metall materiali val materiali bilan bir xil bo’ladi.

Qoplangan bo’yin qismlari kerakli o’lchamlarni olgach unga termik ishlov beriladi. So’ngra mexanik ishlov yordamida val qayta ta’mirlanadi.

Tirsakli vallarni qayta ta’mirlashda quyidagi yo’nalish kartasidan foydalaniladi.

Opera - tsiya	Operatsiya nomi	Kerakli asbob va uskunalar
001 005 010 015 020 025 030 035 040	Markaziy teshiklar va bo’yin qism tozlana. Bo’yinlarni metall bilan qoplash Press yordamida valni to’g’rilash Temirlik ishlov berish Press yordamida valni to’g’rilash Tokarlik operatsiya Jilovlash operatsiyasi Valni balansirovka qilish SUPER FINISH Nazorat	Tokarlik stanok Gaz payvandlash dastgoxi Press Termik pech. Press Tokarlik stanok Dumolok jilvirlash stan Muvozanatlovchi dastgox Xong stanogi Stol otk.

5. OLINGAN NATIJALAR.

2-jadval

Detalning eski izi	Operatsiyaning nomi	Asosiy o’tishlar	Dastgox	Moslama	Asboblar

1) Valning yeyilgan bo’yin qismlari tozalanadi.

2) Gaz alangasida payvandlash dastgoxi yordamida bo’yin qismiga metal eritilib qoplanadi.

3) Qoplangan bo’yin qismlari kerakli o’lchamlarni olgan unga termik ishlov beriladi.

4) Mexanik ishlov yordamida val qayta ta’mirlanadi.

5) Zarur o’lchamlarni aniqligi o’lchov asboblari orqali tekshiriladi.

6) Valni qayta tiklash texnologik jarayoni kartasi tuzliladi 2-jadval.
6.XULOSA

Olingan natija asosida o’z fikringizni ayting.

7. TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR.

1. Tirsakli vallarga hos qanday tiklash usullarini bilasiz.

2. Tirsakli val bo’yinlari yeyilish sabablari.

3. Tirsakli vallarni yeyilganligini qanday tekshirish mumkin.

Laboratoriya ishi № 5

Mavzu: Dvigatel tirsakli vallarini o’zak va shatun bo’yinlarini payvandlash

usuli bilan tiklash texologiyasini o’rganish
1.ISHNING MAQSADI.

1. 
   Elektrokantakt usulida payvandlash jarayonining mohiyati bilan tanishish.
   
2. 
   Elektrokontakt usulida payvandlashning turlari, jihozlari va ishni o’rganish.
   
3. 
   Elektrokontakt payvandlash usulining qo’llanish sohalari, afzalliklari va kamchiliklari bilan tanishish.
   

2. MASHG’ULOT UCHUN TOPSHIRIQLAR.

2.1.Ish joyi bilan tanishish.

0. 
   2.2.Eyilish sxemasini o’rganish.
   
1. 
   2.3.Tiklash texnologiyasi bilan tanishish.
   

2.4.Asbob uskunalardan foydalanishni o’rganish.
3. ISH JOYIDAGI KERAKLI JIHOZLAR.

3.1. Tekshirish uchun ma’lum muddatlarda ishlagan turli markadagi

dvigatel vallari.

3.2. Mikrometrlar, indikatorlar, shtangentsirkullar.

3.3. Tirsakli vallar qo’yilgan moslama.

3.4. Elektrokontakt usulida payvandlash uskunasi.

4. ISHNING MAZMUNI VA BAJARILISH TARTIBI.

4.1.Umumiy ma’lumotlar: metallarning payvandlanadigan joylarini bosim bilan bir-biriga qisib, ular orqali elektr toki o’tkazib, qizdirish yo’li bilan olib boriladigan payvandlashga elektrokontakt usulida payvandlash deyiladi.

1 – rasm.

Elerokontakt usulida payvandlash sxemasi.

1-transformator; 2-egiluvchi o’tkazgich; 3-4-tok uzutuvchi simlar; 5-6-elektrodlar; 7-8-payvandlanayotgan detallar; 9-qayta ulagich; 10-kontaktor; 11-vaqt sozlagichi.

Elektrod toki o’tishi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik miqdori quyidagi ifoda bilan aniqlanishi mumkin.

Q = L² · R · t , joul
bu yerda J - tok kuchi, A;

R - detallarning bir-biriga qisib turilgan joyidagi

qarshiligi, Om;

t - tok kuchining tahsir etish vaqti, s

Ifodadan ko’rinib turibdiki, ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori tok kuchining kvadratiga bog’liq ekan. Shuning uchun detalning payvandlanadigan joyi juda tez qizishini ta’minlash uchun tok kuchini bir necha o’n ming ampergacha kattalikda olinadi. Bundan tashqari, tok kuchi o’tadigan yuzaning /F/ kichikldigi hisobiga

/ ifodaga qarang/

R = m

va zona harorati ortishi bilan qarshilik ortadi. Bularning hammasi detalning payvandlanadigan zonasini juda ham qisqa (soniyaning o’ndan bir va mingdan bir qismi ) vaqt ichida kerakli haroratgacha qizishini ta’minlaydi.

Elektrokontakt usulida payvandlash rejimi ko’rsatkichlariga tok kuchi, uning ta’sir etish vaqti, bosim kuchi va uning ta’sir etish vaqti kiradi.

Elektrokontakt payvandlash usuli ish unumining yuqoriligi, payvand tok sifatining yaxshiligi, jarayonni keng miqyosda mexnizatsiyalash va avtomatlashtirish mumkinligi payvandlash narxining arzonligi kabi ko’rsatkichlariga ko’ra mashinasozlikda va qurilishda po’lat va rangli metall qotishmalaridan ajralmas konstruktsiyalar olishda undan keng foydalanilmoqda. Keyingi vaqtlarda bu usul qishloq xo’jalik mashinalarini ta’mirlashda yeyilgan yuzalarni qayta tiklashda zamonaviy usullar qatoriga kirib kelmoqda.

Elektrokontakt usuli payvand chok olish usuliga ko’ra quyidagi asosiy xillarga ajratiladi.

1. Uchma-uch 2- rasm

2. Nuqtaviy 3- rasm

3. Rolikli 4- rasm

Uchma-uch payvandlashda birikma ikkala detal uchlarining yon yuzalarini bir-biriga payvandlanishidan hosil bo’ladi. bu usul bilan trubalar, relslar, zanjirlar, parmalar va boshqalar payvandlanadi.

Nuqtaviy payvandlashda uchlari kichik yuzali elektrod yordamida detallar bir-biriga qattiq qisib, ular orqali tok o’tkazib, birikma hosil qilinadi. Nuqtaviy payvandlash avtotraktor va qishloq xo’jalik mashinasozligida kabinalar, kuzovlar, don, urug’, o’g’it solinadigan idishlar va boshqalar tayyorlashda qo’llaniladi.

Rolikli payvandlashda payvand chok aylanuvchi qator payvand nuqtada bir-birini ma’lum miqdorda bosib tushuvchi qator payvand nuqtalar sifatida qilinadi. Payvand nuqtalarning bir-biriga nisbatan joylashishiga qarab, chok uzluksiz va uzlikli bo’lishi mumkin.

Bu usul bilan sanoatda suyuqlik quyiladigan idishlar, truba kabilar tayyorlashda, shuningdek, mashinalarni ta’mirlash jarayonida detallarning yeyilgan yuzalarini qayta tiklada foydalaniladi.Yuzalarini qayta tiklashga mo’ljallangan 011-1-02 “Remdetal” qurilmasi keltirilgan.

Qayta tiklanadigan detal shpindel va markaz bilan ushlab ma’lum tezlikda aylantiriladi. Tezligi avtomatik ravishda boshqariladigan aravachada payvandlash kallagi joylashgan bo’lib, uning ikkita roligi bor.

Bu usul detallarning yeyilgan yuzalariga metall simi, lenta yoki kukunini tokning kuch impulslari yordamida qoplashga asoslangan.

2 – rasm. Nuqtaviy payvandlash sxemasi (a) va payvandlangan nuqtalar (b).

3 – rasm. Rolikli payvandlash sxemasi (a) va payvand chok (b).

4
-rasm. 011-1-02 “Remdetal” elektrokontakt payvandlash qurilmasi.
Ketma-ket berib turiladigan tok impulsi detalning qayta tiklanadigan butun yuzasida vintsimon chiziq bo’ylab joylashgan va bir-birini har tomondan qisman bosib tushuvchi payvand nuqtalar hosil qiladi. Bunga detalning aylanma va qurilma aravachasining bo’ylama xarakati hisobiga erishiladi. Detalning ortiqcha qizishiga yo’l qo’ymaslik va payvandlangan qatlamni toblash maqsadida payvandlash zonasiga sovituvchi suyuqlik yuborib turiladi.

5. ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. Elektrokontakt usulida payvandlash jarayonining mohiyati qisqa yoziladi.

2. Elektrokontakt usulida payvandlash turlarining sxemasi chiziladi.

3. 011-1-02 “Remdetal” elektrokontakt payvandlash qurilmasining tuzilishi va ishlash qoidasi o’rganiladi.

4. Namunaga po’lat lentani payvandlab,sifati tekshiriladi.

5. Payvandlangan yuza ishchi o’lchamigacha jilvirlanadi.

6. Ish yuzasidan xulosa yoziladi.

6. XULOSA

Olingan natija asosida o’z fikringizni ayting.

7.TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR.

1. 
   Elektrokontakt usulida payvandlashning fizik mohiyatini aytib bering?
   
2. 
   Elektrokontakt usulida payvandlashning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Payvandlash usuliga ko’ra rolikli mashinalarning qanday turlari mavjud?
   
4. 
   Detallarni qayta tiklashda ularning yeyilgan yuzalariga qoplash uchun qanday materiallardan foydalaniladi?
   

Laboratoriya ishi № 6

Mavzu: Dvigatel gaz taqsimlash vali nuqsonlarini aniqlash.

1.ISHNING MAQSADI:

Detal (val) ni ishchi yuzalarini yeyilish darajasini, ularni o’lchash usullari bilan nuqsonlarini o’rganish, yeyilish xarakterlarini va sabablarini o’rganish.
2. MASHG’ULOT UCHUN TOPSHIRIQLAR.

2.1.Ish joyidagi jixozlar bilan tanishing.

2.2.Detallarni nazorat qilish va tekshirish bo’yicha o’lchash ishlarini bajaring.

2.3. Val nuqsonlarini o’lchash usuli bilan aniqlang.

3.ISH JOYIDAGI KERAKLI JIXOZLAR:

3.1. Tekshirish uchun ma’lum muddatlarda ishlagan turli hil taqsimlash vallari.

3.2. Mikrometrlar, indikatorlar, shtangentsirkullar va lupa (x30)

3.3. Pnevmatik pribor.

3.4. O’lchash ishlari olib borish uchun verstak..
4.ISHNI MAZMUNI VA BAJARISH TARTIBI.

Taqsimlash vallari 15X,15HM,12XHZA,18XGT,40 selekt,45,40X,45X markali po’latlardan, shuningdek legirlangan cho’yanlardan tayyorlanadi.Tayanch bo’yinlarining,kulachoklarning,ekssentrik ish sirtining qattiqligi 51-63 HRC bo’ladi.

Taqsimlash vallarining egilish va buralishga bikrligidan kichik bo’lganligidan uning

Aniqlik xarakteristikalarini tiklash vaqtida qo’shimcha qiyinchiliklar yuzaga keladi.

1-jadval

Taqsimlash vallarining aniqlik tavsiflari

Taqsimlash valining elementi	Parametrlari	Tehnik talablarning ruxsat etilgan qiymatlari
Tayanch bo’yinlar	1.Ishlov berish aniqligi 2.Sirtning g’adir-budirligi 3.Ovallik va konussimonlik 4.Radial yo’nalishda tepishi	6-7 kvalitet Ra=0.32-0.63 mm Ko’pi bilan 0.01 mm 0.015-0.025 mm
Kulachoklar	1.Simmetriya o’qining nominal xolatdan og’ishi 2.Profilning nazorat qilish nuqtalaridan og’ishi 3.Kulachok yasovchisining val o’qiga nisbatan og’ish burchagi 4.Sirtning g’adir- budirligi	± (30'-1°30') ± (1°-2°) ± (8'-16') Ra=0.8-1.25mm
Bo’yinning tiraladigan toresi	1.Yasovchiga nisbatan perpendikulyarmasligi 2.Tores sirtining g’adir-budirligi	0.02-0.03mm Ra=0.8-1.25mm

Kulachok va bo’yinlarning ish sirtlarining yeyilishi, valdagi darz ketgan, singan va egilgan joylar, shikastlangan rezbalar uchrashi taqsimlash vallarining o’ziga xos nuqsonlari xisoblanadi.

Aniqlanadigan nuqsonlar:kulachoklarning yeyilishi, valning egilishi, ekssentrikning yeyilishi, rezbali teshiklarning yeyilishi, shesterniya turgan bo’yinlarning yeyilishi, tayanch bo’yinchalarning yeyilishi, darzlar va yorilib tushishlar.

OLINGAN NATIJALAR.

2-jadval

Taqsimlash valining elementi nuqsonlari	Parametrlari	Aniqlangan qiymatlar
Tayanch bo’yinlar	1.Sirtning g’adir-budirligi 2.Ovallik va konussimonlik 3.Radial yo’nalishda tepishi
Kulachoklar	1.Simmetriya o’qining nominal xolatdan og’ishi 2.Profilning nazorat qilish nuqtalaridan og’ishi 3.Kulachok yasovchisining val o’qiga nisbatan og’ish burchagi 4.Sirtning g’adir- budirligi
Bo’yinning tiraladigan toresi	1.Yasovchiga nisbatan perpendikulyarmasligi 2.Tores sirtining g’adir-budirligi

6. XULOSA

Olingan natija asosida o’z fikringizni ayting.
7.TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR.

1. 
   Taqsimlash vallarida uchraydigan nuqsonlarni aytib bering.
   
2. 
   O’lchash vaqtida qanday asboblardan foydalaniladi.
   
3. 
   Qanday nuqsonli vavvar ishlatishga yaroqli xisoblanadi.