Mashinasozlik

Atmosfera  havosining  ifloslanish manbalari.  Havoning  tabiiy  ifloslanishi 

sayoramizdagi 500 dan ortiq vulqonlar, changli bo’ronlar faoliyati natijasida ro’y 

beradi.  Ayrim  hollarda  bo’ronlar,  tuproqning  ustki  unumdor  qatlamini  uchirib 

ketadi.  Qum  va  chang  havoni  xiralashtiradi.  Inson  va  hayvonlarning  nafas  olish 

yo’llariga,  ko’zlarining  shilliq  qavatiga  kirib  zararlaydi,  hayvonlarning  junlarini 

ifloslaydi.  Shang  havoda  juda  ko’p  mikroblar  bo’lib  ,  ularning  orasida  kasal 

qo’zg’atuvchilari  ham  kam  emas.  Ayrim  tumanlarda  ommaviy  ravishda  turli 

---

17 

 

gazandalar  ko’payadi.  Gazandalar  Shimoliy  Amerikada,  Sibir,  Uzoq  Sharqning 

tundra, Taiga hududlarida, Dunay daryosi soxillarida ko’p tarqalgan. 

Atmosferaning  iflos  bo’lishi  manbalaridan  eng  xavflilari  kelib  chiqishiga 

ko’ra,  antropogenlar  hisoblanadi.  Ayniqsa,  sanoat  va  shahar  chiqindilari  juda 

zararli.  Ularning  yillik  miqdori  o’ta  yuqori.  Har  yili  atmosfera  150  mln.  Tonna 

oltingugurt  oksidi,  60  mln  tonna  azot,  300  ming  tonna  qo’rg’oshin  va  boshqa 

chiqindilar  tarqaladi.  Inson  faoliyati  natijasida  atmosfera  ifloslanadi.  Masalan, 

1987  yil  atmosferada  22  mlrd.  tonna  karbonat  angidrid  ajratilgan.  Shunday 

AQSHda  23%,  MDH  19%,  G’arbiy  Ovrupoda  13,5%,  Xitoyda  8,7%  qolgan 

boshqa davlatlarda 28% tarqalgan. CO

2

 gazining asosiy qismi 45% ko’mirni, 40 % 

neftni va 15% esa gazni yoqish hisobiga bo’ladi. 

Atmosferaning  ifloslanishi  shartli  ravishda  mexanik  va  kimyoviy 

ifloslanishga  bo’linadi.  Mexanik  ifloslanish-  bu  sement  zavodlari  chiqindilari, 

ko’mir  yoqishdan  chiqgan  tutunlar,  neftning  yonishi,  rezinkali  g’ildiriraklarning 

yeyilishi  va  boshqalar.  Kimyoviy  ifloslanish  changsimon,  gazsimon,  kimyoviy 

reaksiyaga  kirishadigan  moddalar.  Kimyoviy  ifloslanishda  birinchi  o’rinda 

oltingugurt gazi turadi. Avtomobillar (CO) is gazi, azot ikki  oksidi (NO

2

) ajratadi. 

Ular  inson  salomatligiga  yomon  ta’sir  qiladi.  Atmosferaning  radioktiv  moddalar 

bilan mexanik ifloslanishi quyosh nuri o’tishini kamaytiradi, ya’ni albedani nurni 

qaytib ketishini ko’paytiradi.