Mashinasozlik

 

4-rasm. Avtomobil transporti majmuasi tomonidan atrof muhit 

ifloslanishiga ta`sir etuvchi omillar. 

13.Avtomobillarni

ng sifati 

1.Hudud, shaharning 

transport xizmatiga

 

talabi 

8. Ilmiy-uslubiy 

ta`minot 

14.Yanada 

ekologik toza 

transport 

turlarini 

rivojlantirish 

2. Transport jarayoninig, 

(shaxsiy tashish bilan 

birgalikda), sharoitlari va 

tashkil etilishi, avtomobil 

transportining hissasi 

9. Qonunchilik, 

me`yorlar, 

xuquqiy ta`minot, 

texnologiyalar 

15. Harakatni 

tashkil etish va 

boshqarish 

3. parkning texnik xolati, 

o`lchami, tarkibi,yoshi 

10. Xodimlar, 

mutaxassislar va 

raxbarlarning 

malakasi 

16. Arxitektura 

rejalashtirish 

yechimlari 

4. Avtomobil parkining 

yurgan yo`li va yonilg`i 

sarfi sarf 

11. Ishlab 

chiqarish texnika 

bazasi 

5. Atrof muhitning 

ifloslanish miqdori va 

tarkibi 

12. Avtotransport 

tarmog`ining 

shahar atrof 

muhitiga ta`sirini 

kamaytirishga 

qaratilgan 

yo`nalishlar 

6. Korxonalar va 

avtomobillarning 

ekologik 

xavfsizligini 

nazorati 

7. Atrof 

muhit holati 

monitoringi 

---

34 

 

 

O`zbekiston Respublikasi “Atmosfera xavosini muhofaza qilish to`g`risida” 

Qonuni 1996 yili 27 dekabrda qabul qilingan.Qonunning asosiy vazifasi atmosfera 

havosini  tabiiy  tarkibini  saqlash,  atmosfera  havosiga  zararli  kimyoviy,fizikaviy, 

biologik va boshqa ta`sir ko`rsatilishini oldini olish, hamda kamaytirish; 

Davlat organlari,korhona va tashkilotlar va fuqarolarning atmosfera xavosini 

muhofaza qilish sohasidagi faoliyatini huquqiy jihatdan tartibga soladi. 

Atrof  muhit  ifloslanishining  o`lchamlari  va  tarkibi  o`zaro  bog`langan,  vaqt 

va makon bo`yicha o`zgaruvchan hamda boshqarilish darajasi har hil bo`lgan qator 

omillarga bog`liq. 

Ularni  ikki  guruhga  bo`lish  mumkin:  asosan,  yuqori  tizim  darajasida 

(mamlakat,  hudud,  shahar)  boshqariladigan  va  avtotransport  korxonasi  hamda 

transport vositasining egalari darajasida boshqariladigan. 

Omillarning birinchi guruhiga quyidagilar kiradi: 

-  Avtomobilning o`lchami, tarkibi; 

-  Transport jarayonining sharoiti va tashkil etilishi; 

-  Ishlatilayotgan  harakatdagi  tarkibning  texnik  darajasi  va  sifati, 

ishlatiladigan yonilg`i, moy va ekspluatatsiya ashyolarining sifati; 

-  Ko`cha-yo`llar  tarmog`ining  uzunligi,  holati  va  yo`l  harakatini  tashkil 

etilishi; 

-  Avtomobil  transporti  infratuzilmalarini  rivojlanganlik  darajasi  va  ATM 

korxonalarining ishlab chiqarish texnik ba`zasi; 

-  ATM  ning  huquqiy-me`yoriy  va  resurs  ta`minoti,  ekologik  xavfsizligini 

boshqarish; 

-  Parkning  texnik  xolati,  avtomobillar  va  avtotransport  korxonalarining 

ekalogik xavfsizlik darajasini federal va hududiy nazorat tizimlari; 

-  ATM  raxbarlari  va  mutaxassislarining  ekalogik  ma`lumoti  darajasi  va 

malakasi. 

Ikkinchi guruh omillariga quyidagilar kiradi: 

-  ATK ni ekalogik ko`rsatkichlari yaxshilangan avtomobillar bilan butlash; 

---

35 

 

-  Avtomobillarni  ChG  lar  zaxarliligini  kamaytiruvchi  texnik  qurilmalar 

bilan jixozlash; 

-  Parklar tatkibini yoshi bo`yicha boshqarish; 

-  Avtomobillarning  TX  va  ta`mirlash  tizimi  tavsiyalarini  o`z  vaqtida  va 

sifatli bajarish; 

-  Ekalogik  ko`rsatkichlari  yaxshilangan  yonilg`i,  moy  va  ekspluatatsiya 

materiallarini ishlatish; 

-  Zamonaviy  texnologik  jihozlarni  qo`llagan  holda  TX  va  JT  texnologik 

jarayonini oqilona tashkil etish; 

-  Harakat tarkibini yo`lda ishlatish samaradorligini oshirish; 

-  Yonilg`i, moy va ekspluatatsiya materiallarini hisobga olish me`yorlashni 

mukammallashtirish; 

-  Avtomobillarni  garajsiz  saqlash  va  o`t  oldirishning  ilg`or  usullarini 

qo`llash; 

-  Yonilg`i  va  moy  maxsulotlarini  tashish,  saqlash  va  quyish  jarayonlarini 

mukammallashtirish; 

-  Oqava  suvlarni  tozalash,  ishlab  chiqarish  chiqindilarini  yig`ish  va  qayta 

ishlash; 

-  Xodimlar malakasini oshirish. 

Avtomobillarning  harakat  jarayonida  va  ATM  korxonalarining  IChTB  da 

hosil  bo`ladigan  iflosliklar  (chiqindilar,  to`kilmalar,  sanoat  axlati)  nisbati  hamda 

ularga ayrim avtomobil turlari va korxonalarning qo`shadigan xissasi  

4- rasmda ko`rsatilgan. 

 

---

36