|
Amaliy mashg‘ulot №5-6.
Mavzu: Teshiklarga ishlov beruvchi kesuvchi asboblarni tuzilishi va turlarini o`rganish.
Ishdan maqsad: Teshiklarga ishlov beruvchi kesuvchi asboblarni tuzilishi va turlarini haqida ma`lumot olish.
Nazariy qism
Parma yassi tekis materiyallarda teshik xosil qi-luvchi asbob bо‘lib parmalash jarayonida hosil qilin-gan teshikni sifatini 12-13 kvaletatni
Rz = 40mk ta’minlaydi.
Parma turlari.
О‘z konstruksiyasi va ishlatilishiga qarab parmalar quyidagi turlarga bо‘linadi.
1.Spiral’simon parma.
2.Perosimon parma.
3.Markaz parma.
4.Chuqur teshik hosil qiluvchi parma.
5.Halqasimon teshik hosil qiluvchi parmalash kallagi.
Spiralsimon parmalar.
Spiral pramalar detalarga ichki teshik hosil qilishda va parma bilan olingan teshikni zenkir, razvyortkalash hamda rezba hosil qilish mumkun.
Odatda parma bilan ochilgan teshikning diametri parmaning diametiridan katta bо‘ladi. Bunga parmaning urilishi, uning notо‘g‘ri charxla-nishi hamda parmalash dastgohining urilishi sabab bо‘ladi. Xozirgi vaqtda qattiq qotishma materialning
plastinkasidan tayyorlangan parmalar kо‘p tarqalgan bо‘lib, ular quyidagi 4 xil turga bо‘linadi:
1.Tо‘g‘ri ariqchali.
2.Vintsimon ariqchali.
3.Vintsimon ariqchasi 60° burchak ostida joylashgan.
4.Qiyshiq ariqchali.
Tо‘g‘ri ariqchali parmalar tayyorlanishi jixati-dan sodda bо‘lib, lekin chuqur teshiklarni hosil qi-lishda qirindini yomon chiqaradi. Ariqchasi 60° burchak ostida joylashgan parmalar maxsus chu-qur teshiklarni hosil qilishda qо‘llaniladi.Masalan:chо‘yanlarga ishlov berishda l=10.Dmm bо‘lsa bu teshik chuqur teshik deyiladi.
Formuladan l-teshikning chuqurligi,
D- teshikning diametiri.
Qiyshiq ariqchali parmalar listsimon pо‘lat-larni toblangan ZOXGS markasidan tayyorlangan detallarga teshik ochishda qо‘llaniladi.
Perosimon parmalar.
Perosimon parmani plastinka tarizida tasavvur qilinib, uning kesuvchi qirralari parmani о‘qiga nis-batan simmetrik joylashgan bо‘ladi.Perosimon parma-lar konstruksiyasini sodda ligi va tayyorlanish jixa-tidan arzonligi bilan ajralib turadi.
Lekin oxirgi paytda kam ishlatiladi.Chunki parmalash jarayonida katta kesish tezligi bilan ishlashga ruxsat etilmaydi. Ular asosan qо‘l yordamida diametrlarga teshik hosil qilishda qо‘llaniladi.
Perosimon parmaning tuzilishi.
Parma chо‘qqisining burchagi 2 ishlov berilayot-gan materialga bog‘liq holda qabul qilinadi. Umuman 2 burchak 90° dan 140°gacha tavsiya etiladi.2=90°-140°
Uning kichik miqdori yumoloq materiallarga ishlov beriladi, katta miqdori esa qattiq material-larga ishlov berishda qо‘llaniladi. Uning orqangi burchagi 5°-6° ni tavsiya etiladi. Parmalash jarayoni-da ishqalanishni kamaytirish uchun parmaning (sirt) yon tomonida 1 burchagi 3°-70ga teng qilib tayyolanadi.
Chuqur teshiklar hosil qiluvchi parmalarning diametri 70-80 mm gacha bо‘ladi. Ular quyidagilarga bо‘ladi. Ular quyidagilarga bо‘linadi. Bir tig‘li va kо‘p tig‘li.
Bir tig‘li pushkasimon parmani tuzilishi.
1. Yordamchi kesuvchi qirra.
2. Asosiy kesuvchi qirra.
Uning kesuvchi tig‘i oldi yuzasining о‘qiga nisba-tan f=0,2- 0,5 mm; miqdorda joylashagan bо‘lib, parma-ning diametriga bog‘liq bо‘ladi. Uning orqa burchagi 8°-10° ga teng bо‘ladi. Odatda chuqur teshiklarni hosil qilishda bunday parmalarda oxirgi paytda sovitish va moylash suyuqligini yuboruvchi ariqchalar qilinadi.
Markaz parmalar.
Markaz parmalar detallarda markaz teshiklar hosil qilishda qо‘llaniladi. Ularning quyidagi koystruksiyasi mavjud.
a) - bir tomonli .
v) - ikki tomonli.
Markaz teshik hosil qiluvchi parma tuzilishi.
Bu parma yassi materiallarda katta qismli teshik-lar hosil qilishda qо‘llaniladi. Uning kostruksiyasi-ni kо‘rib chiqamiz.
Xalqasimon teshik hosil qiluvchi parmaning tuzilishi.
1. Qattiq qotishma plastinkasi.
2. Truba shaklidag sterjen.
3. Parmalash karnagi.
Tezkesar pо‘latdan tayyorlangan parmaning diametri D=30-60mm.
Qattiq qotish plastikasidan tayyorlanganlik diametri esa D=30-150 mm.
Parmalash chuqurligi l = (1,5 - 0,8) D mm
tig‘larning soni z = 4 : 12.
Konussimon teshiklarga ishlov beruvchi konusli zenker (zenkovka). Ular galovka ostidagi konusli teshiklarga va aylanish jinsiga ega bо‘lgan detallarga markaz teshiklar hosil qilishda qо‘llaniladi. Konussimon zenker chо‘qqisidan konus burchagi 2 =30°- 60°, 120° lardir
Konussimon zenker tuzilishi.
4. Qattiq qotishma materiallaridan tayyorlangan qо‘ndiruvchi zenkerlar.
Bu zenkerlar diametri 25 mm dan yuqori bо‘lgan teshiklarga ishlov berishda qо‘ndiruvchi qilib tayyor lanadi. Bunday zenkerlarni qо‘ndiruvchi qilib tayyor-lashdan maqsad qimmatbaxo asbobsozlik materiallari tejaladi. Zenkerlash jarayonida katta quyimlarni kesib olish uchun 2 tishli zenkerlardan foydalaniladi.
Qattiq qotishma plastinkasidan tayyorlangan qо‘ndiruvchi zenkerning tuzilishi.
Ishlab chiqarishda qо‘llaniladigan kesuvchi asboblar asosan 8 guruxga bо‘linadi (rasm-2).
1-gurux. Bu guruxga asosan bir tig‘li keskichlar kiradi. Masalan: tokarli-revolver, randalaovchi. Rezpba va tish qirquvchi keskichlar bundan mustasno.
2-gurux. Sidirgichlar va proshivkalar. Bu guruxga kо‘p tig‘li tuzilgan jixatidan sterjeniga о‘xshash sirtidan birini keyin о‘sib boruvchi tishlariga ega bо‘lgan asboblar kiradi.
3-gurux. Teshiklarga ishlov beruvchi asboblar, ya’ni parma, zenker rezvyortkalar va bir-ikki tig‘li hamda kо‘p tig‘li teshiklarga ishlov beruvchi asboblar kiradi.
4-gurux. Frezalar va arralar. Bu guruxga kо‘p tig‘li asboblar о‘z о‘qi atrofida aylanuvchi silindrik va sirt yuzalarida kesuvchi tishlarga ega bо‘lgan frezalar, arralar kiradi.
5-gurux. Tish qirquvchi asboblar. Bu guruxga bir va bir necha tirish tish qirqish uchun mо‘lchallangan asboblarni hamma turlari kiradi.
6-gurux. Rezpba hosil qiluvchi asboblar. Bu guruxga tashqi va ichki yuzalarda rezpba xosil qiluvchi asboblarning barcha turlari kiradi. Masalan: keskichlar, metchiklar, plashkalar, frezalar, roliklar va x.k.
7-gurux. Abraziv materialdan tayyorlangan asboblar. Bu guruxga jilvirlash, о‘tkirlash, silliqlash uchun qо‘laniladigan asboblar kiradi.
8-gurux. Qо‘lda ishlatiluvchi asboblar. Bu guruxga qо‘l yordamida ish bajaruvchi hamma turdagi asboblar kiradi. Masalan: qо‘l metchigi, parmalar, jilvirlash toshlari va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
