20
Shu bilan birga, ekologiya soxasida davlat nazorati va uning xukukiy tomonlari bir
kator xukukiy adabiyotlarda
2
xam kursatilgan. Umuman olganda, kuyidagi
xususiyatlar «ekologik nazorat» tushunchasini belgilab beradi:
-
ekologik nazorat respublikamizda tabiatni muxofaza kilishning asosiy
bulagi;
-
u mustakil davlatimizning ekologik siyosatini uzida
aks ettiradi;
-
ekologiya soxasida davlat boshkaruvining asosiy elementi.
Amaldagi «Tabiatni muxofaza kilish tugrisida»gi konunning 29-moddasiga asosan,
ekologik nazoratning kuyidagi vazifalari mavjud:
-
atrof tabiiy muxit xolatini xamda xujalik yuritish va boshka faoliyat ta’siri
ostida unda buladigan uzgarishlarni kuzatib borish;
-
atrof tabiiy muxitni muxofaza kilish, soglomlashtirish tabiiy resurslardan
okilona
foydalanish, tabiatni ximoya kilishga doyr konunlar
talablari va atrof muxit
sifatining normativlariga rioya etish borasidagi dasturlar xamda ayrim
tadbirlarning bajarilishini tekshirish.
Ekologik nazorat tizimi Davlat atrof tabiiy muxit xolatini kuzatib borish xizmati,
tabiatni muxofaza kilish soxasidagi davlat, idoraviy, ishlab chikarish va jamoat
nazoratidan iborat.
Aytish joizki, tabiatni muxofaza kilish soxasida ekologik nazorat jarayonida
kuyidagilar ustidan nazorat utkaziladi:
1)
mavjud tabiat ob’ektlari: yer, suv, yer osti boyliklari, atmosfera xavosi,
urmon, usimlik va xayvonot dunyosining xolatini nazorat etish;
2)
ishlab chikilgan ekologik loyixalar, xujjatlar va ularning barcha soxalarda
kullanilishi nazorat kilish;
3)
tabiat boyliklaridan okilona foydalanish va ularni muxofaza kilish bilan
boglik bulgan tadbirlarning amalga
oshirilishini nazorat etish;
4)
amaldagi ekologik konunlarga rioya kilinishini nazorat etish.
Ekologik nazoratning kuyidagi
shakllari mavjud:
-
axborotlash;
-
ogoxlantirish;
-
jazolash.
Amaldagi konunchilikka asosan ekologik nazoratning kuyidagi
turlari mavjud:
1)
atrof
tabiiy muxit monitoringi;
2)
davlat ekologik nazorati;
3)
idoraviy ekologik nazorati;
4)
ishlab chikarish nazorati;
5)
jamoat ekologik nazorati.
«Tabiatni muxofaza kilish tugrisida»gi konunning 28- moddasida
atrof tabiiy mu
unt monitoringi berilgan va unga asosan, Uzbekiston Respublikasi xududida atrof
tabiiy muxitning xolati va uning resurslarini kuzatish, xisobga olish, ularga baxo
berish va ularning istikbolini belgilashni ta’minlash maksadida atrof tabiiy
muxitning davlat monitoringi tizimi tashkil etiladi.
Atrof tabiiy muxitning xolati, tabiiy resurslardan foydalanish ustidan kuzatuv
maxsus vakolat berilgan idoralar, shuningdek faoliyati atrof tabiiy muxitning
21
xolatini yomonlashtiradigan yoki yomonlashtirishi mumkin bulgan korxonalar,
tashkilotlar va muassasalar tomonidan amalga oshiriladi.
Maxsus vakolat berilgan idoralar, shuningdek aytib utilgan korxonalar, tashkilotlar
va muassasalar uz kuzatuvlariga doyr materiallarni tegishli davlat idoralariga bepul
berishlari shart.
Monitoring tuzilishi, mazmuni va uni amalga oshirish tartibi Uzbekiston
Respublikasi Tabiatni muxofaza kilish davlat kumitasi tomonidan ishlab chikiladi
va Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan tasdiklanadi.
Uzbekiston Respublikasi «Tabiatni muxofaza kilish tugrisi- da»gi konunning 31-
moddasida kursatilganidek, tabiatni muxofaza kilish soxasidagi
davlat nazoratini
davlat xokimiyati va boshkaruv idoralari, maxsus vakolatli davlat tabiatni
muxofaza kilish idoralari tomonidan amalga oshiriladi.
Kuyidagilar maxsus vakolatli davlat tabiatni muxofaza kilish idoralari xisoblanadi:
-
Uzbekiston Respublikasi Tabiatni muxofaza
kilish davlat kumitasi;
-
Uzbekiston Respublikasi Soglikni saklash
vazirligi;
-
Uzbekiston Respublikasi Sanoatda, konchilikda va kommunal- maishiy
sektorda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat kilish davlat inspektsiyasi;
-
Uzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi;
-
Uzbekiston Respublikasi Kishlok va suv xujaligi vazirligi;
-
Uzbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat
kadastri davlat kumitasi.
Maxsus vakolatli davlat tabiatni muxofaza kilish idoralari tabiatni muxofaza kilish
soxasidagi davlat nazoratini amalga oshirishda katnashishga idoraviy ekologiya
xizmat bulinmalarini belgilangan tartibda jalb etishlari mumkin.
«Tabiatni muxofaza kilish tugrisida»gi konunning 32- moddasida tabiatni
muxofaza kilish soxasidagi
idoraviy, ishlab chitsarish va jamoat nazorati kayd
etilgan bulib, unga binoan vazirliklar, davlat kumitalari va idoralarning ekologiya
xizmati shu vazirlik, davlat kumitasi yoki idora tasarrufidagi korxonalar va
tashkilotlar faoliyati ustidan tabiatni muxofaza kilish soxasidagi idoraviy nazoratni
amalga oshiradi.
Tabiatni muxofaza kilish soxasidagi ishlab chikarish nazoratini korxonalar,
birlashmalar, tashkilotlarning ekologiya xizmati amalga oshiradi va tabiatni
muxofaza kilish, tabiiy resurslardan okilona foydalanish va ularni tiklash, atrof
tabiiy muxitni soglomlashtirish, tabiatni muxofaza kilishga doyr konunlarning
talablari bajarilishi yuzasidan dasturlar xamda ayrim tadbirlar ijrosini tekshirish
maksadini kuzlaydi.
Tabiatni muxofaza kilish soxasidagi jamoat nazoratini jamoat birlashmalari,
mexnat jamoalari, fukarolar amalga oshiradilar.
Idoraviy, ishlab chikarish nazoratini amalga oshiruvchi ekologiya xizmatlarini va
ekologiya soxasidagi jamoat nazoratini tashkil etish xamda ularning faoliyat
kursatishi tartibi ushbu konun va mazkur xizmatlar xamda jamoat nazorati
tugrisidagi nizomlar bilan tartibga solib boriladi.
Amaldagi ekologik konunlar talablaridan ma’lumki, ekologik nazoratni olib
borishda bir kancha
usullardan foydalaniladi:
1)
kuzatib borish, ma’lumotlar
olish va berish;
22
2)
tekshirish;
3)
ekologik xalokat va
xavfning oldini olish;
4)
ekologik konunlar
buzilishining oldini olish;
5)
tegishli ruxsatnomalar berish, faoliyatni cheklash, tuxtatish va bekor kilish;
6)
tegishli jarimalar solish;
7)
sodir etilgan xukukbuzarlik kurollarini musodara kilish.
Xullas, ekologiya soxasida davlat nazoratini olib borish
barcha tabiat ob’ektlaridan okilona foydalanishni va ularni muxofaza kilishni
ta’minlaydi xamda ekologik konun va talablarning tugri amalga oshirilishini
ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: