«mashinasozlik texnologiyasi» fakulteti «Texnologik mashinalar va jihozlar»

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
«MASHINASOZLIK TEXNOLOGIYASI» fakulteti

«Texnologik mashinalar va jihozlar»
kafedrasi

” Payvandlash jarayonlari nazariyasi”

fanidan

MARUZALAR KURSI

5320300–Texnologik mashinalar va jihozlar (mashinasozlik va metalga ishlov berish). ta’lim yo‘nalishi talabalari uchun

Tuzuvchi:
Abdulhakimov Sh.A. "Texnologik mashinalar va jixozlar" kafedrasi katta o‘qituvchisi


Andijon-2020

№	MUNDARIJA	Bet
	Fizikaviy kimyoning asoslari
1	Fizikaviy kimyoning elementlari
2	Fizik-kimyo konstantalari.
3	Gaz aralashmalarida kimyoviy reaksiyalar .
4	Yuqori haroratda kechadigan reaksiyalar uchun entalpiyaning, entropiyaning va erkin energiyaning o`zgarishi.
5	Reaksiya izotermasi tenglamasi.
6	Dissotsiatsiya reaksiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi. Molekulyar vodorodning parsial bosimi.
7	Suyuq va gaz fazalari orasidagi fizik kimyoviy muvozanat to`g`risidagi ta’limot asoslari. Gazlarning eruvchanligi
8	Metallarning gazsimon kislorod bilan oksidlanishi jarayonlari
9	Metallning vodorod bilan o`zaro ta’sirlashuvi
10	Metallning azot bilan o`zaro ta’sirlashuvi
	Elektr yoy nazariyasi
11	Elektr yoyining elektrod va payvandlash metallariga ta’siri
12	Gazlar va bug`larning ionlanishi
13	Termik ionlanish darajasi
14	Yoy razryadida fizik jarayonlar
15	Katoddan elektronlar emissiyasi
16	Yoyning energetik balansi
17	Elektr yoyning harorati va volt-amper tavsifi
18	Elektrodning qizishi va erishi
19	Yoyda metallni ko`chirishni tadqiqoti usullari va ko`chirishni asosiy shakllari
20	Yoyda amal qiluvchi kuchlar Og`irlik kuchlari.
21	Elektrodinamik kuch.
22	Payvand tokining ko`chirilishiga ta’siri
23	Payvand kuchlanishining ko`chirilishiga ta’siri
24	Payvandlash texnologiyasida payvandlash unumdorligini hisoblash.
25	Kompozitli mikrolegirlangan payvandlash simlari.
26	Payvandlash va eritib qoplash uchun kukunli simlar.
	Payvandlashda metallurgik jarayonlar
27	Karbonat angidrid muhitida kam uglerodli po`latlarni elektr yoyi bilan payvandlash usuli
28	Aktiv oksidlarning o`zaro munosabatlari nazariyasi
29	Qoplangan elektrod bilan payvandlash metallurgiyasi
30	Flyus ostida payvandlash metallurgiyasi
31	Payvand shlaklarining fizik-kimyoviy xossalari
32	Kislorodni erigan metalldan chiqarish (qaytarish) nazariyasi
33	Metallarni kisloroddan tozalash.
34	Chok metalini legirlash
35	Payvandlanayotgan choklar metallarini modifikatsiyasi (Birlamchi tuzilmasini maydalash).
36	Kristallanish to`g`risida asosiy nazariy ma’lumotlar.
	Jami:________7-semestr'>Jami:
	7-semestr
37	Payvandlash vannasi uning hosil bo`lishi va asosiy tavsiflari
38	Payvand choklari birlamchi krisstallanishini tartibga solish metodlari
39	Issiq darzlarning hosil bo`lishi tabiati va mexanizmi
40	Ayrim boshqa omillarning issiq darzlarining paydo bo`lishiga ta’siri.
41	Metallarda gazlar va g`ovaklarning paydo bo`lish mexanizmi
42	Chok metallida shlakli kirishmalar
43	Yuqori legirlangan po`latlarning payvandlanuvchanligi
44	Shefflerning tuzilmaviy diagrammasi.
45	Ferritli yuqori xromli po`latlarni payvandlash
46	Metallning mo`rtlanishga moyilligi.
47	Metall donining o`sishga moyilligi.
48	Austenitli xrom-nikelli po`latlarni payvandlash jarayoni
49	Korrozion mustahkamlik. Mo`rtlanish.
50	Alyuminiy va uning qotishmalarini payvandlash metallurgiyasi va texnologiyasi
51	Oksidli pardani yoy bilan yemirilishi. Payvand chokli metallni modifikatsiyalash. G`ovakliklarga moyillik.
52	Titan va uning qotishmalarini payvandlash metallurgiyasi va texnologiyasi
	Jami:

1-MARUZA
Fizikaviy kimyoning asoslari
Fizikaviy kimyoning elementlari
Reja:
1. Gazlarning fizik xossalari va tenglamasi.
2. Botsman doyimiysi.
3. Dalton qonuni.
Asosiy metall qirralarining, qo‘shimcha metallining erishidan va hosil bo‘lgan payvand vannaning kristallanishidan iborat payvand chokining hosil bo‘lishining tez kechuvchi jarayonlari qaytmas jarayonlar xisoblanadi.
Payvandlash xududida yangi moddalar metall va muhit o‘rtasidagi kimyoviy reaktsiya mahsulotlari paydo bo‘lishi mumkin, chunki o‘zining etarlicha yuqori erish temperaturalarida metallar juda katta kimyoviy aktivlikni namoyon etadi.
Elektr yoy yoki gaz payvandlashda chok metallning tarkibini o‘zgartiruvchi payvandlash xududidagi kimyoviy reaktsiyalar yuqori va tez o‘zgaruvchi haroratlar sharoitida yuz beradi.
Payvandlashdagi murakkab metallurgik jarayonlarni o‘rganish va payvandlash xududida yuz beradigan jarayonlarning moxiyatini tushunish uchun fizik kimyo soxasida bilimlarga ega bo‘lishni talab etadi.
Fizik kimyo moddiy tizimlarning tarkibi va xossalarini ular sodir etiladigan fizik sharoitlarga bog’liq holda moddiy tizimlarning tarkibi va xossalarning o‘zgarishi jarayonini ko‘rib chiqadi.
Gazlarning fizik xossalari va tenglamasi
Gazning fizik xolati uchta kattalik: harorat T, bosim P va hajm V tavsiflanadi. Bu kattaliklar bir-biri bilan gaz xolati tenglamasi deb ataluvchi munosabat bilan bog’langan.
Gaz xolati tenglamasi uchta qonun asosida keltirib chiqarilgan:
Boyl-Moriott qonuni, PV = const;
Gey Lyussak qonuni, P = const;
Avogadro qonuni, bu qonunga ko‘ra teng bosim va hatoratlarda barcha gazlarning teng xajmlari bir xil miqdordagi molekulaga ega bo‘ladi.
Bir atmosferaga teng bosimda va selsiy bo‘yicha nol gradusga teng haroratda bir molekula (mol) Vo = 22,4l xajmni egallaydi.
Bir moldagi molekulalar miqdori Avogadro soni yoki doimiysi deyiladi:
N_o=6,023·10²³ ; N_А = 6,02·10²³
Bu uch qonunni qanoatlanuvchi holat tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:
PV= nRT (1)
Bunda P –gaz bosimi, atm. xisobida;
V –gaz xajmi, l xisobida; n –gaz mollari miqdori; R –gaz doimiysi.
Gaz doimiysi gazning o‘zgarmas bosimda uni bir gradus isitganda gazning kengayishi ishini ifodalaydi.
Agar tenglamaga molyar xajm kiritilsa:
V= ,
u holda p =RT (2)

tenglamani olamiz, R=8,31

Agar gaz doimiysini gaz bitta molekulasiga nisbatini olsak Boltsman doimiysi deb ataluvchi yangi doimiyni hosil qilamiz:
=1,38·10^-16 ; K=1,38·10^-23
Berilgan temperaturada gaz molekulasining ilgarilanma xarakati o‘rtacha kinetik energiyasi quyidagiga teng:
(3)
Dalton qonuni
Gaz bir-biri bilan aralashtirilganda bir jinsli aralashmani hosil qiladi. Aralashmadagi xar bir gaz shu xajmda boshqa gazlar bo‘lmagandagi xossalarni saqlab qoladi. Bundan kelib chiqib, Dalton qonuni bunday ifodalanadi: gaz aralashmasining umumiy bosimi aralashmaga kiruvchi barcha gazlarning partsial bosimlari yig’indisiga teng:
P_аr = ∑P_i (4)
P_i –aralashmadagi aloxida gazning partsial bosimi.