Mashinasozlik texnologiyasi fakulteti mashinasozlik texnologiyasi kafedrasi mashinasozlik texnologiyasi

13 – M A`R U Z A
Mavzu: “Ishlab chiqiluvchi texnologik jarayonlarning texnik-iqtisodiy kо’rsatkichlari ”.
Mavzu rejasi:
1. Tanavorni tanlash bosqichi.
2. Texnologik amallarni ishlab chiqish bosqichi.
3. Texnologik jarayonni ishlab chiqishning yakunlovchi bosqichi.
4. Buxgalterlik uslubda detallarni tayyorlash tannarxini hisoblash.
5. Tannarxni tо’g’ridan-tо’g’ri hisoblash.
6. Iqtisodiy samaradorlikni hisoblash.
7. Iqtisodiy kо’rsatkichlarni hisoblashga misol.


Adabiyotlar: [ 1 ] – 277-283 betlar; [ 4 ] – 381-387 betlar.
Tayanch sо’zlar: 1.Iqtisodiy kо’rsatkich. 2.Buxgalterlik uchyot. 3.Tannarx. 4.Material ishlatish koеffisienti. 5.Sermehnatlik. 6.Samaradorlik. 7.Unumdorlik. 8.Кapital sarflar. 9.Sex harajatlari. 10.Foyda. 11.Harajatlarni qoplash muddati.

Har bir tayyorlanuvchi detalni, berilgan texnik talablarini ta’minlovchi texnologik jarayonlarni bir nechta variantlarini ishlab chiqish mumkin. Taqqoslovchi variantlarni tavsiflovchi, texnik-iqtisodiy kо’rsatkichlarni solishtirish asosida ma’qulroq bо’lgan variantni tanlab olinadi. Ко’rsatkichlarni tо’liq va muhimlik darajasi bо’yicha ularni tanlash texnologik jarayon variantlarini qaysi bosqichida solishtirishiga bog’liq. Birinchi bosqichlarda variantlarni dastlabki baholash olib boriladi, qaysiki iqtisodiylikni tashqi belgilari bо’yicha ma’qulrog’ini (sermaterialligi, ishlov berish sermehnatliligi va h.k.) tanlab olish imkonini beradi.

1. 
   Tanavorni tanlash bosqichi
   

Dastlabki baholanuvchi ko’rsatkich quyidagilar hisoblanadi:
1).Material ishlatish koеffisienti.
К_mi = m_d /m_{z ,}
bu erda m_d , m_z- detal va tanavor massasi. Texnik jihatdan teng variantlardan material ishlatish koеffisienti yuqorirog’i tanlab olinadi. К_mi ni oshirish uchun tanavor shaklini tayyor detal shakliga yaqinlashtirish , uni tayyorlash aniqligini oshirish va yuza qatlamlarini sifatini yaxshilash zarur.