«Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб чиқаришлари жиҳозлари ва уларни автоматлаштириш» таълим йўналиши талабаларининг битирув малакавий ишларини бажариш

2.8. Сарфланган техник вақт меъёрини аниқлаш

Техник меъёрлаш деганда маълум бир ишни бажариш учун сарфланган вақт меъёрини аниқлаш тушинилади. Вақт меъёрини тўғри белгилаш ишлаб чиқариш учун муҳим аҳамиятга эга. Ишни бажариш учун сарфланган вақт бирлиги технологик жараённи қандай даражада такомиллашганлигини кўрсатувчи асосий омиллардан биридир.Машинасозликда вақт меъёри белгилаш металл кесиш дастгоҳларида бажариладиган алоҳида операция учун сарфланган вақтни ёки вақт бирлиги ичида тайёрланадиган деталлар миқдорини аниқлаш демакдир.
Техник асосланган вақт меъёри деганда маълум бир ташкилий-техникавий шароитларда ишлаб чиқариш воситаларидан илғор усуллар ёрдамида унумли фойдаланиб технологик жараён операциясини бажариш учун сарфланган вақт тушинилади. Вақт меъёрини техник ҳисоблар ва таҳлиллар асосида дастгоҳларни ва кесувчи асбобларни имкониятларидан тўлиқ фойдаланишни, ишлов берилаётган деталга қўйилган техникавий шартларни инобатга олиб аниқланади.
Техник вақт меъёрини аниқлаш алоҳида операция бажаришни таҳлил қилиб, ҳар бир иш учун сарфланган вақтни ҳисоблаш асосида олиб борилади. Бу усул ҳисобий аналитик усул деб юритилади. Серияли ишлаб чиқариш шароитида вақтларни техник меъёрлаш қабул қилинган кесиш маромлари бўйича ҳисобий аналитик усулида бажарилади.
Донали калькуяцион вақт қуйидагига аниқланади.
t_дк=t_a+t_ёр+t_тех+t_таш+t_дам+ ,
бу ерда
t_a - ишлов беришга сарфланган асосий вақт, дақ.;
t_ёр - асосий ишини бажариш учун зарур бўлган ёрдамчи харакатларга сарфланган вақт, дақ.;
t­­_on=t_a+t_ёр - оператив вақт, дақ.;
t_тех - техник хизмат кўрсатиш вақти, асосий вақтни 3% га тўғри келади, дақ.;
t_таш - ташкилий хизмат кўрсатиш вақти, оператив вақтдан 2,5% га тўғри келади, дақ.;
t_дам - дам олиш вақти, оператив вақтидан 5% га тўғри келади, дақ.;
- тайёрлов якуний вақт, дақ.;
n - партиядаги деталлар сони.
Операция 005 Токарлик-винтқирқар
t_a=2,0 дақ.;
t_ёр=1,5 дақ.;
t­­_on=2,0+1,5=3,5 дақ.;
t_тех=2,0∙0,03=0,06 дақ.;
t_таш=3,5∙0,025=0,08 дақ.;
t_дам=3,5∙0,05=0,17 дақ.;
t_дк=2,0+1,5+3,5+0,06+0,08+0,17+50/4800=7,7 дақ.;
Операция 010 Токарлик-винтқирқар
t_a=2,85 дақ.;
t_ёр=2,0 дақ.;
t­­_on=2,85+2,0=4,85 дақ.;
t_тех=2,85∙0,03=0,08 дақ.;
t_таш=4,85∙0,025=0,12 дақ.;
t_дам=4,85∙0,05=0,24 дақ.;
t_дк=2,85+2,0+4,85+0,08+0,12+0,24+50/4800=10,1 дақ.;
Операция 015 Радиал-пармалаш
t_a=0,15 дақ.;
t_ёр=0,6 дақ.;
t­­_on=0,15+0,6=0,75 дақ.;
t_тех=0,15∙0,03=0,004 дақ.;
t_таш=0,75∙0,025=0,01 дақ.;
t_дам=0,75∙0,05=0,03 дақ.;
t_дк=0,15+0,6+0,75+0,004+0,01+0,03+50/4800=1,5 дақ.;
Операция 020 Доиравий жилвирлаш
t_a=0,14 дақ.;
t_ёр=0,4 дақ.;
t­­_on=0,14+0,4=0,54 дақ.;
t_тех=0,14∙0,03=0,004 дақ.;
t_таш=0,54∙0,025=0,01 дақ.;
t_дам=0,54∙0,05=0,02 дақ.;
t_дк=0,14+0,4+0,54+0,004+0,01+0,02+50/4800=1,1 дақ.;