Mashinasozlik ishlab chiqarishini avtomatlashtirish



Download 8,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/275
Sana08.01.2022
Hajmi8,12 Mb.
#332914
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   275
Bog'liq
boshqarish sistemalarining elementlari va qurilmalari

3.Ishni bаjаrish tаrtibi: 
1. Turli nur tа‘siridа ishlаydigаn qurilmаlаr bilаn tаnishilаdi. 
2. 4-chizmаdаgi аsоsаn elеktr zаnjir yigilаdi. 
3. Аvtоmаtik bоshqаrish zаnjiri sinаb ko‗rilаdi. 
4. Ishgа хulоsа yozilаdi. 
Fotodatchiklar  deb,  yorug‗lik  nuri  ta'sirida  o‗z  qarshiligini  o‗zgartiradigan 
(fotorezistorlar,  tashqi  fotoeffektli  fotoelementlar)  yoki  potensiallar  farqini  yuzaga 
keltiradigan (fotodiod, fototranzistorlar) priborlarga aytiladi. 
Fotodatchiklar  (yoki  optik  priborlar)    avtomatika  vositasi  sifatida  turli  xil 
vazifalarni bajarishda, masalan yuzaning yoritilganligini, eritma loyqaligini, suyuq va 
sochiluvchan  materiallar  sathini,  konveyerda  tayyor  mahsulotlar  sonini  hisoblashda 
va boshqalarda keng qo‗llaniladi. 
Fotoelementlar  uch  turga  bo‗linadi:  tashqi  fotoeffektli,  ichki  fotoeffektli  va 
berkituvchi qatlamli (yoki vetilli). 
Fotodatchik nur beruvchi va qabul qiluvchi qurilmalardan iborat. Nur beruvchi 
qurilmanmng  asosiy  elementi  oddiy  yeki  maxsus  ishlangan  lampalardan,  qabul 
qiluvchi    qurilma  esa  vakuumli,  gaz  to‗ldirilgan  va  yarim  o‗tkazgichli  bo‗lishi 
mumkin. 
 


160 
 
 
Rasm  6.1. Tashqi fotoeffektli fotoelement. 
Tashqi  fotoeffektli  fotoelement,  ichiga  inert  gaz  –  argon  to‗ldirilib,  ichki 
devorlariga  yorug‗likni  sezuvchan  yarim  o‗tkazgich  modda  (surma,  seziy)  qatlami  
qoplangan    shisha  ballondan  tashkil  topgan.  O‗z  navbatida  ushbu  qatlam  katod 
vazifasini, xalqa shaklida ishlanib shisha ballon  ichiga joylashtirilgan ikkinchi elektrod 
esa anod vazifasini o‗taydi. 
Yorug‗lik  nurlari  katod  sirtiga  urilib,  elektronlar  emissiyasini  ketirib  chiqaradi. 
Elektrodlarga  ulangan  tashqi  quvvat  manbai  ta'sirida  katoddan  uchib  chiqqan 
elektronlar  tartibli  harakat  bilan  anod  tomon  siljiydilar  va  shu  tariqa  anod  –  katod 
zanjirida yorug‗lik oqimi kattaligiga bog‗liq bo‗lgan elektr tokini paydo qiladi.
                                                                              
 
 
Rasm 6. 2.
 
Fotodatchiklarning shartli belgilanishi. 
a – tashqi fotoeffektli;   b- 
fotorezistor;   v - fotodiod;  g - fototranzistor

Ichki  fotoeffekt  yorug‗lik  oqimi  ta'sirida  moddada  elektronlarning  qayta 
taqsimlanishi  oqibatida  yuzaga  keladi.  Ichki  fotoeffektga  asoslangan  fotoelementlar 
fotoqarshiliklar (fotorezistorlar) deb yuritiladi. 
Fotorezistorlar  yorug‗lik  oqimi  F  ta'sirida  o‗zining  R
f
  qarshiligini  o‗zgartirib, 
R
n     
qarshilikdan  o‗taetgan  I
f
  tokning  o‗zgarishini  hosil  qiladigan  yarim  o‗tkazgich 
hisoblanadi. 
Fotodatchiklarning  xossalari  bir  qator  parametr  va  xarakteristikalar  bilan 
aniqlanadi. Bulardan eng asosiylari volt-amper va yorug‗lik xarakteristikalaridir. 
Yorug‗lik  xarakteristikasi  deb,  fotodatchikning    chiqish  kattaligi  bo‗lgan 
fototokning  tasir etayotgan yorug‗lik  oqimiga bog‗liqligiga aytiladi.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            
Mazkur 
laboratoriya 
ishida 
FSK-1 
(olingugurt-kadmiylik) 
tipidagi 
fotorezistorning ishlashi ko‗rib chiqiladi. 


161 
 
 
6.3 rasm. Fotorezistor 
Konstruktiv jihatdan fotoqarshilik (fotorezistor)   1 – metall elektrodlar, 2 - asos, 3-
oyna, 4-yarim o‗tkazgichli qatlam, 5 –shisha plastina (
rasm  6.3) 
dan iborat

Fotoqarshilikning  yarim  o‗tkazgich  qatlamiga    yorug‗lik  tushganda  undagi 
atomlardan  elektronlar  quvib  chiqarilishi  oqibatida    moddada  zaryadlarni  erkin 
tashuvchilar paydo bo‗ladi va natijada uning elektr o‗tkazuvchanligi oshadi. Shuning 
uchun bunday yarim o‗tkazgichlarning elektr qarshiligi pasayadi. 
Yorug‗lik  oqimi  kattaligi  tez  o‗zgarganda  datchik  o‗z  qarshiligini  to‗liq 
o‗zgartirishga ulgurmaydi oqibatda  datchikda yuz beraetgan jaraenning inersionligi 
paydo  bo‗ladi.  Shuning  uchun  datchiklarni  tanlaetganda  ularning  statik  va  dinamik 
xususiyatlarini e'tiborga olish muhim hisoblanadi. 
Odatda  fotodatchiklardan  chiqaetgan  signalning  qiymati  kichik  bo‗ladi  va 
ijrochi  mexanizmlarning  ishlab  ketishiga  yetmaydi.  Signalni  kuchaytirish  uchun  esa  
kuchaytirgich va relelardan foydalaniladi. 
qurilma  statik  va  dinamik  rejimlarda    yarim  o‗tkazgichli  FR  –  1  fotorelesi 
zanjiriga ulangan FSK – 1 fotoqarshilik ishini tadqiq etishga mo‗ljallangan (rasm 6.4). 
L
1
 lampochkasi orqali tarqalayotgan yorug‗lik oqimi  disk 
D
 teshiklaridan o‗tib, 
FSK-1 fotoqarshiligiga tushadi. Bunda fotoqarshilikdan o‗taetgan tok shkalasi 0,02 mA 
dan  qilib  bo‗lingan  milliampermetr  bilan  nazorat  qilib  turiladi.  Fotorele  FR-I  ishlab 
ketganda nazorat  lampochkasi  
L
2
  
o‗chadi va aksincha, ishlamay turganda yonadi. 
 


162 
 
 
Rasm 6.4 qurilmaning umumiy ko‗rinishi. 
Yoritilganlik  darajasini  pereklyuchatel 
PK
  bilan  o‗zgartirish  uchun  nur 
beruvchi 
L

lampochkaga har xil kuchlanishdagi tok berib boriladi. Yoritilganlikning 
berilgan  kuchlanishga  bog‗liqlik    qiymatini  esa  6.6  rasmda  berilgan  grafikdan  olish 
mumkin 
Fotodatchik  ishini  dinamik  rejimda    kuzatish  uchun  teshiklari  bo‗lgan  disk 
D
 
elektrodvigatel 
RD
 orqali harakatga keltiriladi. Dvigatelning aylanish tezligi  reostat 
R
 yordamida boshqarib turilganda  

Download 8,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   275




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish