Mashinasozlik ishlab chiqarishini avtomatlashtirish

Qutblangan  releda  neytral  reledan 
farqli  o‗laroq  yakorning  xarakatlanish 
yo‗nalishi 
boshqaruv 
cho‗lg‗amidagi 
tok 
yo‗nalishiga, 
ya`ni 
ta`minot 
manbai  qutblarining  ishorasiga  bog‗lik  bo‗ladi.  Qutblangan  rele  (8.1  b-rasm) 
ikkita  boshqaruv  cho‗lg‗ami  1  va  2,  po‗lat  o‗zak  3,  chap  va  o‗ng  tomonida 
xaraktlanuvchi  kontaktlar  o‗rnatilgan  yakor  5,  qo‗zg‗almas  kontaktlar  4,  doimiy 
magnit 6 dan tashkil topgan. Boshqaruv cho‗lg‗amlari po‗lat o‗zakda ishchi magnit 
oqimi  F  ni,  doimiy  magnit  esa,  yakor  orqali  tutashuvchi  va  bir-biriga  teng 

---

92 
 
bo‗lgan  ikkita  F1  va  F2  potoklarga  bo‗linuvchi,  qutblovchi  potok  F
0
  ni  xosil 
qiladilar. 
O‗zakning  chap  qismida  F  va  F1  potoklar  qarama-qarshi  tomonga 
yo‗nalganliklari  uchun  o‗zaro  ayiriladilar,  o‗ng  qismida  esa  F  va  F2  lar  bir 
tomonga yo‗nalganliklari uchun ular qo‗shiladilar. SHuning uchun o‗zakning o‗ng 
tomonida xosil bo‗lgan  tortish kuchi,  chap  tomondagiga nisbatan katta  bo‗ladi  va 
yakor  o‗ng  qutbga  qarab  xarakatlanadi.  Ta`minot  manbai  ishorasi  o‗zgartiril- 
ganda,  boshqaruv  zanjiridagi  tok  yo‗nalishi  va  unga  qarab  potok  F  yo‗nalishi 
xam  o‗zgaradi.  Endi  chap  qutbda  F  va  F1  potoklar  qo‗shiladi,  o‗ng  qutbda  esa 
ayiriladi  va  yakor  chap  qutbga  o‗tadi.  Boshqaruv  cho‗lg‗amida  tok  bo‗lmaganda, 
yakor 
o‗rta  xolatni  egallaydi,  chunki  bu  xolda,  F1  va  F2  potoklari  bir-biriga 
qarama-qarshi  tomonga  yo‗nalgan  bo‗ladilar.  Qutblangan  relelar  katta  sezgir- 
lik va tezlik bilan ishlash qobiliyatiga ega.