“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

Ю
к
 т
аш
и
ш
 ҳ
аж
м
и
, %
 
Автомобиль
йўллари 
Темир йўллар  Ҳаво йўллари  Дарё йўллари
 
1-rasm. Yuk tashishning transport turlari bo`yicha taqsimlanishi 
Respublikaning  geografik  joylashuvi  shuni  taqozo  etadiki,  jahon  bozoriga 
chiqishda  va  tashqi  iqtisodiy  aloqalarni  rivojlantirishda  asosiy  transport  yo`laklari 
avtomobil va temir yo`llar hisoblanadi.  
Respublikaning  iqtisodiy  rivojlanish  shartlarini  ta’minlaydigan  xalqaro  transport 
yo`laklarini  barpo  qilish,  tranzit  va  viloyatlar  oralig`ida  ishonchli  transport  aloqasini 
ta’minlash, respublikaning tashqi integratsiyalashgan va ichki birikkan yagona transport 
muhitini  shakllantirish,  qolaversa,  Buyuk  Ipak  Yo`lini  qayta  tiklash  va  jahon  bozoriga 
chiqish kabi masalalar davlat yo`l siyosatining ustuvor vazifalaridan hisoblanadi.  
O`zbekiston BMT ning ―Tranzit yuk tashishda hamkorlikni rivojlantirish orqali 
savdoni  kengaytirish‖  dasturida  bevosita  ishtirok  etib,  ―Buyuk  ipak  yo`lini‖  tiklashga 
kirishdi. 
Respublikamizda avtomobil transporti bilan yuk tashish 1990 yilda 300 mln t. ni 
tashkil  qilgan  bo`lsa,  1995  yilga  kelib  bu  ko`rsatkich  420  mln  t.  ga  yetdi.  U  umumiy 
yuk  tashish  hajmining  50%  ni  tashkil  etdi.  Kelajakda  bu  ko`rsatkich  deyarli  ortishi 
ko`zda tutilgan. 

---

 
13 
O`zbekiston  «Buyuk  Ipak»  yo`li  -  Yevropa  va  Osiyo  mamlakatlarining  o`zaro 
aloqa  va  hamkorlik  qadimgi  magistralining  markaziy  tayanch  nuqtalaridan  biri 
hisoblanadi.  Ammo  Respublika  dengiz  va  okean  portlariga  bevosita  chiqish 
imkoniyatiga ega emas. Shu munosabat bilan 1996 yil aprelida «TRASECA» dasturiga 
muvofiq idoralararo ishchi guruhi tuzilib, bu guruh transport koridorlarini tashkil qilish 
va ularni umumlashtirish masalalarini xal qildi. 
Ulardan quyidagi transport koridorlari qurilishi amalga oshiriladi: 
* 
Tashkent - Ashgabad - port Turkmanboshi - Baku - port. 
* 
Almata - Toshkent - Istambul avtomagistrali. 
* 
Markaziy Osiyo mamlakatlari - SHarqiy Xitoyning portlaridan birigacha. 
* 
Markaziy Osiyo mamlakatlari - Tedjen - Seraxs - Mashxad -Bandar Abbas porti 
(Eron). 
* 
Markaziy  Osiyo  mamlakatlari  -  Eron  Islom  Respublikasi  -  Turkiya    Istambul 
porti. 
―Buyuk  ipak  yo`li‖ni  tiklovchi  loyihalashtirilayotgan  SHarq-g’arb  transport 
yo`lagining  tarkibiy  qismidir.  Toshkentdan  boshlanadigan  magistral  yo`l  Andijon, 
Qirg`izistonning  O`sh  va  Xitoyning  Qashqar  shaharlari  orqali  o`tib,  Tinch  okeaniga 
chiqish  kerak.  Xozirda  Toshkent-Andijon-O`sh  yo`lining  116-195  kilometridagi 
qismida  yo`l  qurilish  ishlari  va  Rezak-Qamchiq  dovonlarida  umumiy  uzunligi  2480 
metr bo`lgan tonellar qurib bitkazildi. 
Yana  shuni  inobatga  olish  kerak-ki,  respublikamiz  qayta  tiklanayotgan  ―Buyuk 
Ipak  yo`li‖ning  asosiy  bo`g’inlaridan  biri  bo`lib  bormoqda.  Bu  yo`l  Osiyodan 
Yevropagacha  cho`zilgan  bo`ladi.  Mavjud  va  qurilayotgan  Toshkent-Samarqand-
Buxoro,  Toshkent-Termiz,  Toshkent-Andijon-O`sh-Qashqar  magistral  yo`llarining 
xalqaro ahamiyati keskin oshdi. Bugungi kunga kelib, ―Uzavtoyo`l‖ davlat aktsionerlik 
konserni tomonidan 1991 yildan boshlab 34 ming km yo`l qayta ta’mirlangan. 
Xalqaro  yuk  tashish  jarayonlarini  takomillashtirish  Osiyo  va  Yevropa 
mamlakatlaridan tranzit yuk tashishiga buyurtmalar ko`payishiga olib keladi. Yo`lovchi 
tashishning rivojlanishi O`zbekistonda sayyohlar oqimining o`sishini ta’minlaydi. 
 

---

 
14