“Mashinasozlik” fakultеti ― Yer usti transport tizimlari

 
 
10.3.Tarasiz , kantеnеr va tagliklarda tashishni tashkil eish. 
 
Sochilgan yuklar tarasiz yuklar deb yuritiladi. Ko‘pincha tarasiz yuklar inert 
materiallar qum ,shag‘al, sheben, turpoq va boshqa sochilgan yuklar xisoblanadi. 
Ularni tarasizligi yuklash- tushirish ishlarini mexanizatsiyalash imkonini beradi, bu 
esa tashish tannarxini arzonlashtirib yuk avtomobillini universal va samosval 
turlaridan foydalanish imkonini beradi. Bunday yuklar qurilishda qishloq xojaligida 
, axolini istemoliga asosan tashiladi. Yuk xarakatidagi tarkib qatnovi quyidagi 
yo`nalishlar asosida bo`lishi mumkin: mayatnikli, xalqali radial va ilmoqli 
[pеtlyavoy]. Mayatnikli dеb ikki kaytariluvchi nuktalar bo`yicha izidan katnovga 
aytiladi. 
Xalqqa tizimi qatnov, bir yo`nalish bo`yicha xizmat ko`rsatish uchun yuklash va 
tushirish punktlarida joylashgan, o`zgaruvchi liniyalar orqali amalga oshiriladi. 
Xarakatdagi tartib rodial tizimi bir punktdan yoki bir punktga yuk tashishga 
aytiladi. 
Ilmoqli qatnov tizimi dеb, mayatnikli, xalqali va radial yo`nalishlardan tashkil 
topgan murakkab qatnov tizimiga aytiladi. 
10.4. Kantеnеr lar maydoni va almashtirish punktlari 
Kantеnеrlar maydoni va almashtirish punktlari asosan: transport uzellarida
temir yo‘ldagi yuk dvorlarida, lagistik markazlarda joylashadi.Har bir kontenerni 
xarakati avomobil bilan temir 
yol transportigacha, xavo va boshqa 
transportlargacha davom etadi, xamda orqaga qaytadi. Bu albatta talabga qarab 
amalga oshadi.Maydonlarni samaradorligi kantеnеrlar almashinish koefittsienti 

---

74 
bilan baholanadi. Kantеnеrlar almashinish koefittsienti o‘sishi bilan kontenerdan 
foydalanish samaradorligi oshib boradi, yuk tashish tannarxi qisqaradi.