Mashinalar klassifikatsiyasi. Detallar haqida ma’lumot Detalga qo’yiladigan asosiy talablar

Quyida mashina detallariga qo`yiladigon asosiy talablar bilan tanishib chiqamiz.

1. 
   Ishga layokatlilik - detal yoki uzelning texnik talablar, standartlarga mos keladigan, o’ziga belgilangan funktsiyani bajara oladigan xolati .
   
2. 
   Ishda ishonchlilik - detal yoki uzelning texnik talablar, standartlarga mos keladigan xolatini ma`lum vakt saqlay olish xossasi.
   
3. 
   Texnologikligi - detal yoki uzelning ishlab chiqarishda, ekspluatatsiya jarayonida va ta`mirlashda kam mexnat va sarf talab qilishi.
   
4. 
   Iqtisodliligi - detal yoki uzelning tayyorlash, ekspluatatsiya va ta`mirlash jarayonlaridagi sarflar xisobi.
   
5. 
   Dizayn - detal yoki uzelning tashqi shakllarini tako`lillashtirish, mashina yoki uzelning tashqi ko`rinishining chiroyliligi
   

Mavzuga oid tayanch tushunchalar: Mashina detallari, mashinasozlik, mashina, mexanizm, detal, gayka, bolt, prujina, uzel, reduktor, mufta, nazariy mexanika, mashina va mexanizmlar nazariyasi, materiallar qarshiligi, metallar texnologiyasi, val, tishli g’ildirak.

Deformatsiya (lot. deformatio — buzilish) — 1) fizikada — tashqi kuch, temperatura, elektr va magnit maydonlari taʼsirida jism shakli va oʻlchamlarining oʻzgarishi. Elastik va plastik xillari bor. Chuqurroq o'rganilganda cho'zilish-siqilish, buralish, egilish va siljish turlariga bo'linadi. Jismga tasir qiluvchi kuchlarning turiga qarab D. turlarini kuzatish mumkin. Tashki kuch taʼsiri toʻxtagandan keyin D. yoʻqolsa (jism oʻz holiga qaytsa) elastik D., saqlansa (jism oʻz holiga qaytmasa) plastik D. yuz beradi. Elastiklik va plastiklik nazariyasida qattiq jism D.siga oid harakat va kuchlanish oʻrganiladi. Elastik D.lanuvchi qattiq jism yoʻq, har qanday qattiq jism tashqi kuch taʼsirida plastik D.lanadi. Plastik D. temperatura, tashki kuch va D. tezligiga bogʻliq. Tashki kuch maʼlum vaqt davomida bir xil taʼsir qilib tursa, D. vaqt oʻtgan sari oʻzgara boradi; bu hodisaga yoyiluvchanlik deyiladi. Temperatura koʻtarilishi bilan yoyiluvchanlik ortadi. Tashki kuch ortib borgandagi D. aktiv (faol), tashki kuch kamayib borgandagi D. passiv (sust) D. deyiladi. D.ning choʻzilish, siqilish, egilish, buralish xillari mavjud. Mutlaq D.ning jism boshlangʻich oʻlchami (shakli)ga nisbati nisbiy D. deyiladi. D. qonunlari materiallar qarshiligi, puxtaligi, inshootlar mustahkamligi va h.k.ni hisoblashda tatbiq qilinadi; 2)geologiyada — tektonik harakatlar natijasida tog jinslarining shakli va hajmi oʻzgarishi. D.ga uchragan tog jinslarining tarkibi baʼ-zan butunlay oʻzgarib ketadi.

2 ilova

Adabiyotlar:

1. 
   Kuklin N.G, Kuklina G.S. “Detali mashin” / Uchebnik dlya zaot. Texnikumov/ pri uchastii O.N.ROskovoy– 2 – e izd, pererab. I dop– M:
   
2. 
   Vыcsh. Shkola, 1979. 122g’138 str.
   
3. 
   2. Sulaymonov I. Mashina detallari. Oliy texnika o’quv yurtlari uchun darslik. O’qituvchi nashriyoti, - Toshkent1975. 162 – 173 betlar.
   

4. 
   Tojiboev R.N. va boshqalar. “Mashina detallari kursidan masalalar to’plami” Texnika oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma/ T.o’qituvchi, 1961 – 64 betlar
   

3 ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

№	Baho	O`quvchi bilim darajasi
1	5 baho (a`lo)	o`quvchi mavzuning maqsadi va mazmunini atroflicha yorita olsa; bayonda ilmiylik va mantiqiylik saqlanib, ilmiy xatolik va mantiqiy chalkashliklarga yo`l qo`yilmasa; mavzu materiallining nazariy va amaliy ahamiyati haqida aniq tasavvurga ega bo`lsa; berilgan savollarga aniq va lo`nda javob bersa; berilgan vazifani DTS talablari doirasida bajarsa; Konspektni puxta shakllantirgan bo`lsa.
2	4 baho (yaxshi)	o`quvchi mavzuning maqsadi va mazmunini tushungan; bayonda ilmiy va mantiqiy chalkashliklarga yo`l qo`yilmasa; mavzu materiallining nazariy va amaliy ahamiyatini tushungan bo`lsa; berilgan savollarga aniq va lo`nda javob bersa; Konspektni puxta shakllantirgan bo`lsa.
3	3 baho (qoniqarli)	Mavzu haqida umumiy tushunchaga ega; Mavzuni tor doirada yoritib, bayonda ayrim chalkashliklarga yo`l qo`yilsa; Bayon ravon bo`lmasa; Savollarga mujmal va chalkash javob bersa; Konspektini puxta shakllantirmagan bo`lsa.
4	2 baho (qoniqarsiz)	Mashg`ulotga tayyorgarlik ko`rmagan bo`lsa; Mashg`ulot mavzusiga oid hech qanday tasavvurga ega bo`lmasa; Topshiriqni boshqalardan ko`chirib kelganligi sezilib tursa; Konspektida jiddiy xato va chalkashliklarga yo`l qo`yilgan bo`lsa; Mavzuga doir berilgan savollarga javob olinmasa.

4 ilova

Ta’lim oluvchilarning bilimini faollashtirish

“Aqliy hujum” usuli

1. 
   Mashinalar qanday klassifikastiyalanadi?
   
2. 
   Mashina detallariga nimalar kiradi?
   
3. 
   Mashinalarni xisoblash va loyixalash faniga nechanchi asrda asos solinadi?
   
4. 
   Detalning konstrukstiyasiga nisbatan qanday talablar qo’yiladi?
   
5. 
   Energiyani o’zgatiruvchi energetik mashinalarga nimalar kiradi
   
6. 
   Ish mashinalari sinflanishi
   
7. 
   Transport mashinalari guruhlarga ajrating
   
8. 
   Yuk tashuvchi mashinalar rlassifikasiysi
   
9. 
   Xar bir mashina uch gruppa mexanizmdan tuzilgan. Sanab o’ting.
   

5 ilova

Mustahkamlash uchun “Baliq skeleti” usuli

6-ilova

Uyga vazifa. Klaster sxemasini chizish va to’ldirish