Машиналар ишончлиги ва техник сервис. Machine reliability and maintenance

Қилинган иш сонига қараб (ишбай) ҳақ тўлаш шакли – бу шаклдаги иш 
ҳақини тѝлаш энг истиқболли ҳисобланади, бунда маош ишчининг бажарадиган 
ишига (иш унумига) тѝла боғлиқдир. 
Бу шаклда меҳнатга ҳақ тѝлашнинг ѝзи бир қанча турга бѝлинади: 
фақат маҳсулот сони бѝйича; 
маҳсулот сони ва прогрессив қѝшимча ҳақ тѝлаш; 
маҳсулот сони ва мукофот бериш. 

---

Биринчи ҳолда иш ҳақи бажарилган иш ҳажми сдельная расценкага 
кѝпайтирилиб ҳисобланади. 
Расценка эса берилган разряд учун 1 соатдаги тариф ставкасини 1 соатдаги 
бажарилган иш меъѐрига нисбати қилиб олинади. 
Тѝлиқ соатбай ставка эса қуйидагиларга бѝлинади: 
якка тарзда (алоҳида ишчи учун ҳақ тѝлаш); 
жамоавий тарзда (бутун жамоа биргаликда бажарган ишлари учун бир хил 
расценка қѝйилади). 
Ҳамма иш ҳақи жамоа ишчиларига уларни бажарган ишчиларнинг сифати, 
сонига қараб тақсимланади (ишчиларнинг тариф коэффициентлари ҳисобга 
олинади). 
Иккинчи шаклдаги ҳақ тѝлаш ҳар бир ишчини алоҳида қѝшган ҳиссасини 
ҳисобга олиш имконини бермайди (уравниловкага йѝл қѝйилади). 
Жамоа шаклидаги меҳнатга ҳақ тѝлаш илғор марказий таъмирлаш 
устахоналарида кенг тарқалган. Жамоа таркиби 8-10 кишидан иборат бѝлиб, унга 
бригадир бошчилик қилади. Ҳақ тѝлаш донадор иш ҳақи ѐки тариф ставкасининг 
40% игача мѝлжалланган бѝлади. 
Ойлик рағбатлантириш (ИТХ – инженер техник ходимлар учун) 1 ойлик иш 
ҳақининг 15% ини ташкил этади (жамоага ҳақ тѝлашда иш сифати, интизом 
даражаси ва бошқа хусусиятлар ҳисобга олинади). Мураккаб масалалар жамоа 
таркибидаги кенгаш томонидан ҳал этиб борилади. Кенгаш ойликка меҳнатда 
иштирок қилиш доимийлигини қѝйишда меҳнатни илмий ташкил қилиш (МИТ) 
жабҳаларига жиддий эътибор бериб боради. 
 
Таянч тушунчалар: таъмирлаш корхоналари, ишлаб чиқариш, меҳнат, уни 
илмий ташкил қилиш, уни меъѐрлаш, меҳнатга ҳақ тѝлаш тартиби ва турлари.