|
2. Vallar va o’qlarga ta’sir qiluvchi yuklanishlar. Vallar va o’qlarning loyiha va tekshirish
hisobi
Vallarning loyiha hisobida odatda burovchi moment T yoki quvvat P va aylanishlar
chastotasi n, valda joylashgan asosiy detallarning yuklanishi va o’lchamlari ma’lum bo’ladi
(masalan, tishli g’ildiraklar). Valning o’lchamlari va materialini aniqlash talab etiladi.
Vallar chidamlilikka, bikrlikka va vibrabardoshlikka hisoblanadi. Asosiy hisobiy yuklanish,
eguvchi M va burovchi T momentlar hisoblanadi. O’qlarni hisoblash vallarni hisoblashning T=0
bo’lgandagi xususiy holidir.
Odatda, vallarning mustahkamligini hisoblash asosida loyihalash ishi quyidagi tartibda
bajariladi:
1. Ma’lum aylanish chastotasi hamda quvvat asosida valning taxminiy diametri aniqlanadi.
Buning uchun faqat burovchi moment ta’siridagi valning mustahkamlik shartidan foydalaniladi:
T = W
r
[
τ]
bu yerda T=9550N/n, N·m, N - quvvat, kVt; W
r
=0,2d
3
- val ko’ndalang kesimining polyar (qutb)
qarshilik momenti; [
τ
] - burovchi moment ta’siridan hosil bo’ladigan kuchlanishning ruxsat etilgan
qiymati. Yuqoridagilarga binoan kuyidagilarni yozish mumkin:
[ ]
,
2
,
0
10
3
3
τ
⋅
=
T
d
mm
]
[
2
,
0
9550
3
τ
d
n
P
T
≈
=
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
69
[τ]=15-25 MPa.
2. Topilgan taxminiy diametrga asoslanib, valning tuzilishi chama bilan chizib olinadi.
Bunda valning istalgan kesimidagi kuchlanishning iloji boricha bir xil bo’lishiga harakat qilish
lozim. Buning uchun valning aylanuvi detal o’rnatilgan o’rta qismi yo’g’onroq qilib, tayanchlarga
yaqinlashgan sari ingichkalashtirib borish tavsiya etiladi.
3. Valning tuzilishi qo’yilgan talabga to’la javob berishga ishonch hosil qilingach, uning
mustahkamligi tekshirib ko’riladi. Buni ikki xil usul bilan amalga oshirish mumkin:
a) ruxsat etilgan kuchlanishlar hamda keltirilgan moment bo’yicha tekshirish usuli (taqribiy
usul);
b) xavfli kesimdagi kuchlanishlar konsentrasiyasini topish asosida tekshirish usuli
(aniqlashtirilgan usul).
Agar valning mustahkamligini tekshirish qoniqarli natijani bermasa, uning tuzilishiga zarur
o’zgartirishlar kiritilib, mustahkamligi qayta hisoblanadi.
Vallarni hisoblanishning tekshirish usuli.
Bu usulga ko’ra keltirilgan moment ta’siridan valning xavfli kesimida hosil bo’ladigan
kuchlanish aniqlanib, ruxsat etilgan kuchlanish qiymati bilan solishtiriladi.
Agar valga ta’sir etuvchi kuchlar har xil tekislikda yotsa, ularni o’zaro perpendikulyar
bo’lgan gorizontal hamda vertikal ikkita tekislik bo’yicha ta’sir etadigan qilib olish, so’ngra,
ma’lum usullar bilan tayanchlardagi reaksiyalarni topish va ulardan foydalanib eguvchi moment
epyuralarini qurish lozim. Bu holda har bir kesimga umumiy ta’sir etadigan eguvchi moment ikki
tekislik bo’yicha tuzilgan momentlarning geometrik yig’indisi sifatida aniqlanadi.
Hisoblashni quyidagi 10.4-rasmda tasvirlangan val misolida ko’rib chiqamiz.
10.5-rasmda valga F
t
, F
a
i F
r
kuchlar hamda yarimmuftaga ta’sir qiluvchi moment T
ko’rsatilgan. Mufta valni qo’shimcha F
M
kuch bilan yuklaydi. Taxminiy hisoblashda F
M
=(0,2-
0,5)F
tM
qilib olinadi, bu yerda F
tM
- muftaga ta’sir etuvchi aylanma kuch. F
M
ulanadigan val
uchlarining o’qdoshligini aniq ta’minlashning iloji bo’lmaganligi tufayli muftada hosil bo’ladigan
qo’shimcha kuch; uning qiymati har xil muftalar uchun har xil bo’ladi; bu kuchning yo’nalishi
valda F
t
dan hosil bo’ladigan deformasiyani oshiradigan qilib olinadi; F
t
- g’ildirakdagi aylana
kuch; F
a
- o’q bo’ylab yo’nalgan kuch; F
r
- valga tik yo’nalgan kuch.
Hisoblashda F
M
qiymatini bir pog’onali standart yopiq uzatma yetaklovi va yetaklanuvchi
vallari uchun
T
F
M
125
=
, ko’p pog’onali uzatmalar uchun
T
F
M
250
=
deb olish tavsiya
etiladi. Rasmda valga ta’sir qiluvchi kuchlar gorizontal hamda vertikal tekisliklarda tasvirlangan.
Bunda quyidagi juft kuchlar vujudga kelgan: T=0,5F
t
d
1
va M
a
=0,5F
a
d
1
, bu yerda d
1
–
shesternyaning bo’lish diametri.
Hisobiy sxemaga barcha ta’sir etuvchi yuklanishlarning vertikal va gorizontal tekisliklardagi
eguvchi va burovchi momentlar epyuralari qurilgan. Bu epyuralar yordamida valnig istalgan
kesimidagi umumiy eguvchi momentni aniqlash mumkin. Masalan, I-I kesim uchun eguvchi
moment quyidagi formuladan aniqlanadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
70
10.4-rasm.
10.5-rasm.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
71
2
2
+
+
+
=
l
ca
F
l
ab
F
l
a
M
l
ab
F
M
M
t
a
r
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
