Машина деталлари маъруза курси лотин 2017 й 20 янв

2.Tishli g’ildiraklarni tayyorlash uchun ishlatiladigan materiallar 
 
 
G’ildiraklarni  tayyorlash  uchun  ishlatiladigan  po’lat  materiallar  qattiqligi  bo’yicha  ikki 
guruhga bo’linadi: xossalarini yaxshilash va normallash yo’li bilan termik ishlov berilgan, qattiqligi 
≤350HB  bo’lgan  materiallar,  hamda  qattiqligi  >350HB  bo’lgan  yuqori  chastotali  tok  yordamida 
toblash  hamda  azot,  uglerod  bilan  to’yintirish  va  boshqa  yo’llar  bilan  qattiqligi  oshirilgan  po’lat 
materiallar. 
Qattiqligi  ≤350HB  bo’lgan  tishli  g’ildiraklarni  termik  qayta  ishlangach,  tishlariga  ishlov 
berish  natijasida  aniqlik  darajasi  yuqori  bo’lgan  tishli  g’ildiraklar  olish  mumkin.  Bunday  tishli 
g’ildiraklar  ishlash  jarayonida  bir-biriga  yaxshi  moslashadi,  qo’shimcha  dinamik  kuchlanishlar 
kamroq bo’ladi. 
Ishlab  chiqarish  kam,  o’rta  seriyaga  mansub,  termik  qayta  ishlanishi  qiyin  hamda  tashqi 
o’lchamlari  katta  bo’lgan  tishli  g’ildiraklarni  ham  tish  yuzasini  qattiqligini  ≤350HB  qilib  
tayyorlash tavsiya etiladi. 
Qattiqligi >350HB bo’lganda, qattiqlikning birligi sifatida Rokvell (1HRC≈10HB) olinadi. 
Maxsus  termik  ishlash  yo’llari  bilan  materialning  qattiqligini  50…60  HRC  ga  yetkazish 
mumkin.  Bunda  kontakt  kuchlanishning  joiz  qiymati  2  martagacha,  yuklanishni  esa  4  martagacha 
(shuningdek yeyilishga chidamliligini ham) oshirish mumkin. 
 
Tashqi  o’lchamlari  katta,  sekin  harakatlanuvchi  ochiq  tishli  g’ildiraklar  asosan  cho’yandan 
tayyorlanadi.  Bu  materiallarning  eguvchi  kuchlanishlarga  chidamligigi  kam  bo’lsada,  toliqib 
uvalanishga  va  yeyilishga  chidamliligi  yuqoridir,  tannarxi  arzon,  stanoklarda  yaxshi  qayta  ishlov 
berish mumkin. 
 
Kam  yuklangan  hamda  kinematik  uzatmalarda  uzatma  shovqinsiz  ishlashi  uchun  tishli 
g’ildiraklar ko’pincha plastmassalardan tayyorlanadi.