Машина деталлари маъруза курси лотин 2017 й 20 янв



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/94
Sana10.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#170170
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   94
Bog'liq
mashina detallari

Tayanch iboralar. 
 
Tishli  uzatma,  shesternya  g’ildirak,  tishlarning sinishi, tishlar  sirtining  yemirilishi,  eguvchi 
va kontakt kuchlanishlar, tishlarning yuklanish koeffisiyenti. 
 
Dars maqsadi: 
Tishli uzatmalarning tuzilishi, turli belgilar bo’yicha turlanishi va ularning ishlatilish joylari, 
afzalliklari va kamchiliklari to’g’risida talabalarda bilim va tushunchalar hosil qilish. 
 
 
1. Tishli uzatmalar tuzilishi, turlari, ishlatilish sohalari, afzallik va kamchiliklari 
 
 
Harakatni  bir  valdan  ikkinchi  valga  tishli  g’ildiraklar  vositasida  uzatish  mexanizmi  tishli 
uzatma  deb  ataladi.  Ulardan  texnikaning  turli  sohalarida  keng  ko’lamda  foydalaniladi.  Aniq 
asbobsozlikda  diametri  1  mm  dan  kichik  bo’lgan  tishli  g’ildiraklar  ishlatilgan  bir  vaqtda,  og’ir 
sanoatda  diametri  bir  necha  10  m  ga  yetadiganlarini  uchratish  mumkin.  Vallari  o’qlarining  bir-
biriga  nisbatan  joylashuviga  qarab,  tishli  uzatmalar quyidagi  turlarga   bo’linadi:  vallarning  o’qlari 
o’zaro parallel  bo’lib, sirtqi  yoki  ichki tomondan ilashgan silindrik g’ildirakli uzatmalar (3.2-rasm, 
b;  4.1-rasm,б):  vallarining  o’qlari  o’zaro  kesishuvchi  konussimon  g’ildirakli  uzatmalar  (4.1-rasm, 
a);  vallarining  o’qlari  ayqash  bo’lgan  vintaviy  silindrik  va  gipoid  deb  ataluvchi  konussimon 
g’ildirakli hamda chervyakli uzatmalar (3.2-rasm, e). 
 
Undan tashqari tishli g’ildirak va reykadan iborat uzatmalar ham ishlatiladi (4.1-rasm, в). 
 
Tishlarning  g’ildirak  sirtida  joylashuviga  qarab,  tishli  uzatmalar  to’g’ri  tishli,  qiya  tishli, 
aylanaviy  tishli  g’ildiraklar  deb  ataluvchi  turlarga,  tish  profilining  shakliga  ko’ra  esa  evolventa, 
aylana yoyilmasi va sikloida bo’yicha ilashadigan turlarga bo’linadi. 
 
Tishli uzamalarda boshqa tur uzatmalardagiga qaraganda quyidagi afzalliklar bor: 
 
a ) 150 m/s gacha tezlik bilan katta (bir necha ming kVt) quvvat uzata oladi va uzatish soni 
bir  necha  yuzga  yetadi;  b)  sirtki  o’lchamlari  nisbatan  kichik  bo’ladi  (4.1-rasm,  e.a  –  tishli;  б  – 
tasmali;  в  –  ponasimon  tasmali;  g  –  zanjirli  uzatmalar,  parametrlari  bir  xil);  v)  tayanchlarga 
tushadigan  kuch  uncha  katta  bo’lmaydi;  foydali  ish  koeffisiyenti  yuqori  (0,97-0,98);  d)  uzatish 
soniga  salbiy  ta’sir  etadigan  sirpanish  hodisasi  bo’lmaydi;  ye)  ilashishi  ishonchli,  chidamliligi  esa 
katta bo’ladi; j) xilma-xil materiallardan foydalanishga imkon beradi. 
Tishli  uzatmalarning  kamchiliklari  jumlasiga:  a)  tayyorlanishining    nisbatan  murakkabligi; 
b)  ishlayotgan    vaqtda,  ayniqsa,  katta  tezlik  bilan  ishlayotganda  shovqin  chiqarishi;  v)  zarb  bilan 
ta’sir etuvchi kuchlarning zarari ko’proq sezilishi kiradi. 
 
Bu kamchiliklar tishli uzatmalarning afzalliklariga hyech qanday putur yetkazmaydi. 
Tajribalar  va  maxsus  tekshirishlar  shuni  ko’rsatadiki,  tishli  g’ildiraklar  tish  yuzasining 
kontakt kuchlanishlarga chidamliligi uning qattiqligiga ko’p jihatdan bog’liq bo’ladi. 
 
Uzatma g’ildiragi tishlari qancha qattiq bo’lsa, uning tashqi o’lchamlari hamda og’irligi kam 
bo’ladi. 
 
Qattiq  tishli  g’ildiraklarni  termik  qayta  ishlov  berilgan  po’lat  materiallardan  tayyorlash 
mumkin. 
Tishli  g’ildiraklarni  tayyorlashda  asosan,  quyidagi  po’lat  materiallardan  foydalaniladi:  40, 
45, 50, 40X, 40XH, 35XM, 35XGCA, 20X, 12XRZA, 25XGT, 38XMYuA. 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


15
 
 
 
a)
 
d
  
e)
 
 
4.1-rasm. 
 
 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish