Mashg’ulot mazmuni

KIMni boshqarishda ishtirok etuvchi fiziologik tizimlar 
O’PKA. Mustaqil H+ o’pka orqali chiqarilmaydi. Regulyastiya o’pka 
ventilyastiyasini xajmi o’zgarishi bilan kelib chiqadigan plazmadagi CO
2
konstentrastiyasi o’zgarish yo’li bilan amalga oshiriladi. 

---

BUYRAK. Regulyastiya fosfatli bufer yordamida amalga oshiriladi. Astidoz 
sharoitida fosfatli bufer zo’riqqanda uning buyrakli korrekstiyasi buyraklarda 
xlorid ammoniyni NH4Cl (NH3 ammiakdan) xosil bo’lish yo’li bilan amalga 
oshiriladi. 
JIGAR. Regulyastiya Krebs stiklidagi organik kislotalar singari achimagan 
moddalarni achish yo’li bilan, ammiakdan (NH3) va asosan kislotali xususiyatga 
ega bo’lgan xlorid ammoniydan (NH4Cl) neytral modda mochevinani CO(NH2)2 
tashkil topish yo’li bilan shuningdek oshqozon-ichak traktiga o’t bilan birga ko’p 
miqdordagi kislotli va ishqorli moddalarni ajralish yo’li bilan amalga oshiriladi. 
OShQOZON – IChAK TRAKTI. KIM ushlab turish boshqa turdagi 
almashinuvlarga va birinchi bo’lib elektrolit balansiga bog’liq, buning 
regulyastiyasida esa oshqozon-ichak trakti aktiv ishtirok etadi. Ko’p miqdordagi 
N+, CL-, K+larni yo’qotish alkaloz rivojlanishiga sabab bo’ladi. 
Xozirgi vaqtda KIMni aniqlashni keng tarqalgan usuli bo’lib Astrupni mikrousuli 
xisoblanadi. Astrup usulini asosi bo’lib chin rnni va 4%, 8% CO
2
bor gazli 
aralashma bilan saturastiyadan so’ng xuddi shu muxitni rnni aniqlash xisoblanadi. 
Kislota-ishqor muxitini normal ko’rsatkichlari. Qonni aktiv reakstiyasini 
ko’rsatkichi – pH-7,36-7,44ga teng; qon zardobida uglekislota gazini parstial 
bosimi – pCO2 – 35-45 mm sim.ust.ga teng. pCO
2
ko’rsatkichini unga siljishi (45 
mm sim.ust.dan baland) uglekislotani qonda ushlanib qolishini bildiradi (nafas 
astidozi), chapga siljishi (45 mm sim.ust.dan past) – uglekislota etishmovchiligidan 
(nafas alkalozi) darak beradi. AV-qonni chin bikarbonati – NSO
3
miqdori – qon 
probasida. Normal ko’rsatkichlar – 19-25 mmol/l. SB – standart bikarbonat – 
bemor qonidan olingan o’sha bikarbonat, lekin 38 gradus xaroratni, pSO
2
40 mm 
sim.ust. va qonda NbO
2
ni 1000% bo’lishini nazarda tutuvchi standart sharoitlarga 
keltirilgan. Normal ko’rsatkichlari 20-27 mmol/l. VV-qonni xamma buferli 
sistemasini yig’indisi (ya’ni, bikarbonat, fosfat, oqsil va gemoglobin sistemalarni 
ishqorli komponentlarini yig’indisi). Normal ko’rsatkich 40-60 mmol/l. VE – 
taxminiy ko’rsatkich bo’lib, asosni oshib ketishini (yoki defistiti) aks etadi. 
Bemorni normal ko’rsatkichlariga nisbatan qondagi buferli asoslar miqdorini 
o’zgarishini ko’rsatadi (NBB). Standart sharoitlarga keltirilgan (pH 7,38; pCO
2
40 
mm sim.ust, xarorat 38 gradus) qonni xamma buferli sistemasini yig’indisi NBB 
simvoli bilan belgilanadi. Bog’liqlik shunday ifodalanadi: VE=VV-NBB. VE 
ko’rsatkichi rn 7, 38 bo’lishi uchun 1 l bemor qoniga qancha NfHCO3 millimolini 
qo’shish (yoki ayrish) kerakligi ko’rsatadi.

---

+-2,3 mmol/l dan bu ko’rsatkichni o’zgarishlari asoslarni oshib (yoki kamayib)
ketganligini bildiradi.