Mashg’ulot №2. Aldegid va ketonlarga xos reaksiyalar

 
CH
2
OH-CHOH-CH
2
OH +KHSO
4
→
CH
2
=CH-CHO +H
2
O
 
 
b). Probirkaga 10 tomchi glitserin va 10 tomchi konsentrlangan sulfat kislota solinadi. 
Probirka og’zini gaz o’tkazuvchi nayli tiqin bilan zich berkitiladi. Probirka shtativ tutgichga qiya 
holda o’rnatiladi va aralashma ohista qizdiriladi. Glitserinning konsentrlangan sulfat kislota 
ta’sirida ko’mirlanishi sababli aralashma qoradi, gaz o’tkazuvchi naydan o’tkir o’yuvchi hidli 
akrolein ajralib chiqadi. Akrolein bug’larini probirkadagi: a). fuksinsulfit kislota eritmasidan 
o’tkazilsa, eritma pushti rangga kiradi, bu aldegid hosil bo’layotganligini bildiradi, b). bromli 
suv yoki kaliy permanganat (1% li) eritmalaridan o’tkazilsa, eritmalar rangsizlanadi, bu akrolein 
to’yinmagan aldegid ekanligini tasdiqlaydi: 
 
4-tajriba. Aldegidlarning kumush oksidning ammiakli eritmasi bilan oksidlanishi 
(Kumush ko’zgu reaksiyasi). Probirkaga 5 ml 10% li natriy gidroksid solib, 1-2 minut qizdiriladi, 
keyin ishqor to’kib tashlanadi va probirka distillangan suv bilan chayiladi. Tozalangan 
probirkada kumush oksidning ammiakli eritmasi quyidagicha tayyorlanadi: probirkaga avval 2-
3 ml kumush nitratning 1% li eritmasi solinadi va chayqatib turgan holda dastlab hosil bo’lgan 
cho’kma erib ketguncha 5% li ammiak eritmasi tomchilab qo’shiladi. Hosil bo’lgan tiniq 
eritmaga bir nechta tomchi 5% li formaldegid qo’shiladi va probirkaga 60-70
0
C suv hammomiga 
tushirib qizdiriladi. Bir necha minutdan keyin probirka devorlarida ko’zgu shaklida kumush 
ajralib chiqadi. Agar probirka yaxshi tozalanmagan bo’lsa, kumush qora cho’kma holida ham 
bo’lishi mumkin. Bu reaksiya faqat aldegidlar bilan boradi, ketonlar kumush ko’zgu reaksiyasiga 
kirishmaydi. 
 
AgNO
3
+ 2NH
4
OH 
→
Ag
2
O + 2NH
3
NO
3
+ H
2
O