Машғулот ўтказиш тартиби. Таҳлил қилинаётган жараён тўғрисида, яъни фрикцион юритма ҳолатининг шпиндел пахта териш даражасига таъсир қилиши тўғрисида талабаларда тўлиқ тасаввур шаклантириш учун, стендга ўрнатилган тасма тарангигини уч хил қилиб (пружина алмаштириб), уч марта αб1 , αб2 , αб3 ( чунки αс доимо 360°) ўлчаб олинади, учта лар ҳисоблаб топилади; учта юмаланиш радиуслари ҳисобланади. Барабан бурчак тезлиги, мисол учун ωb=11 рад/с деб қабул қилиниб, учта учун шпиндел бурчаклари ва Лозим бўлса, албатта ωs=iωb деб ҳисоблашмумкин бўлади. Топилгпн ωs1, ωs2 ва ωs3 натижалари асосида талабалар 3 вариантга бўлиниб кейинги тадқиқотларни алоҳида –алоҳида бажарилади.
Кейин ҳар бир талаба 4-расмдагидек схемани масштабда тайёрлайди. α ва β бурчаклари миқдорини ўқитувчи талабаларга вариантлар кўринишида беради. Шпинделнинг А, В, С ҳолатлари кўрсатилади. Ўқитувчи берган барабан бурчак тезлиги ωb асосан барабан айланма тезликлари , ва векторлари чизилади. Биринчи вариантга ажратилган талабалар юқорида топилган шпинденинг ωs1 бурчак тезлиги учун, иккинчи вариантдагилар ωs2 учун ва учунчи вариантдагилар ωs3 учун учта (А, В, С) ҳолатлардаги шпиндел сиртидаги 6 та нуқтада тиш Т1, Т2, Т3,.......... Т6 лар жойлашган деб, тишларнинг абсолют тезликлари (Та1, Та2, Та3,.......... Та6) ни топишади.
Вариантларда топилган Та1, Та2, Та3,.......... Та6 ларни ўзаро таққослаб, улар келтирилган вазиятлар шпиндел пахта териш қобилиятига кўрсатадиган таъсирини баҳолаш керак бўлади.
Боҳолаш учун 5-расмдаги шаблондан фойдаланилади. Уни кўриш учун 5-расм. Шпиндел тиши абсолют тезлигининг йўналишининг боҳолаш учун ишлатиладиган шаблон ва ундан фойдаланиш схемаси.
Радиуси 4-расмдаги масштабда топилган шпиндел айланаси чизилиб, тиш бурчаги α=50° этиб ўткирлангач икки ёнли понага ўхшатиб кўрсатилади. Икки, у1 яъни у2 ёнли пона бирон жисмга тўлиқроқ ботиши учун уни α бурчагининг биссектрисаси йўналишидаги тезлиги билан силжитиш маъқул бўлишини эътиборга олиб, тиш биссектрисаси ТВ чизилади. Тиш ТВ йўналалишидаги абсолют тезлигига эга бўлса, у пахтага ботиб, унинг толаларини илинтириб олиш эҳтимоллиги, яъни фаоллиги максимал бўлади. Аммо, тиш тезлигини йўналишлари ҳар хил бўлишини эътиборга олиб, тезликларининг фаоллиги бўйича чегаравий йўналишларини белгилаш керак бўлади. Тезликнинг фаоллик йўналишининг чегараси шаблон ёрдамида аниқланади.
Бунинг учун Т тишнинг Т-у1 ва Т-у2 ён томонларига перпендикуляр йўналишлар Т-S1 ва Т-S2 ларга нисбатан ишқаланиш бурчаги φ га бурилтирилган as1 вa as2 чизиқлари чизилади. as1 вa as2 йўналишлари орасидаги β бурчаги фаол тезликлар жойлашган худудни билдиради. Демак, as1 вa as2 йўналишлари фаол тезликлар йўналишларининг чегараси ҳисобланади, йўналиши β бурчаги ичида жойлашган тезликка эга бўлган шпиндел тиши пахтани илинтириб олиши мумкин бўлади.
Талабалар ўз вариантларида топишган Та1, Та2, Та3,.......... Та6 тезликларни баҳолаш учун, шаблон ёрдамида уларнинг эпюраларини қуришлари керак. Бунинг учун шаффоф қоғозга шаблонинг 5-в расмдаги қисми кўчириб олинади. Топилган тезликлар Та1, Та2, Та3,.......... Та6 нинг векторларининг ТВ биссектирисаси йўналишига қия бурчакли проэкцияларни топиш 6- расмдагидек бажарилади. Шаффоф қоғоздаги шаблон 4-расмдаги шпиндел устига қўйилади: шаблондаги марказ В нуқтаси асл схемадаги шпиндел марказининг устига, тезлиги баҳоланаётган нуқта устига шаблондаги Т нуқтасининг устига туширилади. Асл схемадаги тезлик, мисол учун, бўлиб кўринса, унинг учидан чегаравий йўналиш as2 га параллел йўналишда проекцияси туширилиб, унинг қия проекцияси 1 топилади. Хамма нуқта (тиш) тезликларининг проекцияларини ўзаро таққослаш учун 1 ни Т атрофида буриб Т радиал йўналишда топилади. учи нина билан тешилиб пастдаги асл схемада белгиланади. Агар шаффоф шаблон остидаги тезлик вектори лўринишида бўлса, унинг биссектрисага туширилган қия проекцияси 1 топилиб, Т атрофида уни буриб 1 белгиланади.
Талабалар ўз варианти учун топилган олтита абсолют тезликларнинг қия бурчакли проекцияларини топиб, уларнинг радиал ОТ йўналишига буриб, , ,.......... ларни асл схемага кўчиришади. Топилган нуқталарни қобариқ эгри чизиқ билан бирлаштириб эпюралар чизилади (7-расм). Шпиндел сиртининг эпюра билан қопланган қисми фаол ҳисобланади. Ушбу сиртда жойлашган тишлар фаол бўлса, учратган пахтани илинтириб олишлари мумкин бўлади. Фаол сирт чегарасини кўрсатадиган марказий бурчак τ қанчалик катта бўлса, шунчалик маъқул бўлади. Аммо, бурчак ичида жойлашган гофрланган цилиндр шпидел сиртининг деярли ярмини беркитиб, у ерда тиш чаноқдаги пахтани учратмайдиган қилиб туради. Демак, τ бурчакнинг фақат очиқ қисмим амалда фаол сирт бўлади. Амалдаги сирт қанчалик кенг бўлгани маъқул ҳисобланади.
Мазкур машғулотда 3 вариантдаги тажрибалар ўтказилиб, 3 хил миқдордаги тезликлар топилиб, уларнинг эпюрадлари қурилади. 7-расмда , лар ўзгармас бўлса ҳам, айрим сабабларга кўра, шпиндел бурчак тезлиги бирмунча ўзгариб қолса, эпюра катта-кичиклиги, барабан радиусига нисбатан унинг жойлашиши ўзгаришининг мисоли келтирилган. 7-а расмда шпиндел бурчак тезлиги номинал миқдорда бўлган вазият, 7-в расмда шпиндел бурчак тезлиги 7-а дагига нисбатан 20% камайгани, 7- с расмда бурчак тезлиги яна 20% га камайганида эпюра ўлчамлари, жойлашиши ўзгарганлиги кўрсатилган.
Мазкур машғулотда ҳам шпинделнинг бурчак тезлиги ҳар хил бўлганида шпиндел сиртининг фаол қисм ўзгариши кузатилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |