Masalalar yechishning ahamiyati

Masalalar yechishga tayyorgarlik ishi
U yoki bu turdagi masalalarni yechishga tayyorgarlik ishi (birinchi bosqich) arifmetik amallarni tanlashda berilgan sonlar va izlanayotgan son orasidagi qanday bog’lanishga tayanishga bog’liq.Shunga muvofiq ravishda maxsus mashqlar o’tkaziladi.
1.Ko’p hollarda masalalar yechishga qadar to’plamlar ustida amallar bajariladi.Masalan, ko’p sodda masalalarni yechilishi bilan tanishtirish oldidan to’plamlar ustida amallarga doir mashqlar berish lozim,bunda to’plamlarning elementlari kankret predmetlar bo’lishi kerak(cho’plar,qog’ozdan qiyilgan geometrik figuralar,rasmlar,o’quvchilarning o’zlari va h.k.).Masalan, yig’indini topishga doir sodda masalalarni yechish oldidan to’plamlarni birlashtirishga doir mashqlar taklif qilinadi.
Quyonchalar rasmi solingan suratlarni oling.(Bolalar buni bajaradilar).O’tloqda 4ta quyon sakrab yurardi.Ularning yoniga yana 3ta quyoncha kelib qo’shildi.(yana 3ta suratni olib qo’yadilar).Hammasi bo’lib nechta quyon bo’ldi?(Bolalar sur’atlarni sanayaydilar).Biz 4ga 3ni qo’shdik.(Sur`atlarni ko’rsatadi) va 7ni hosil qildik.
Ayirishga doir masalalarni yechishda to’plamning bir qismini ajratish,ko’paytirishda teng sonli to’plamlarni birlashtirirsh,bo’lishda to’plamni teng sonli to’plamlarga ajratish tayyorgarlik ishi bo’ladi.
To’plamlar ustida amallar yordamida ,, … ta katta,ortiq’’, ,, … ta kichik’’, ,, … marta katta’’, ,, … marta kichik’’ ifodalarining ma`nosi ohib beriladi,bu ayirma va karrali munosabat bilan bog’langan masalalarni kiritishga tayyorgarlik bo’ladi.
2. Ko’p arifmetik masalalar kattaliklar (uzunlik,massa,hajm,vaqt va boshqalar) bilan bog’langan,shuning uchun u yoki bu masalaga yangi kattalik kiritishdan oldin bolalarni bu kattalik bilan tanishtirish kerak(kattaliklar bilan tanishtirish haqida 293-310- betlarga qarang).Bunda keyingi ishlarda foydalanish uchun ba`zi kattaliklarni bolalar ayrim daftarga yoki blaknotga yozib borishlari foydali bo’ladi(masalan,ayrim tovarlarning baxolari,turli transportlarning tezliklari,shaharlar orasidagi yoki yaqin pasyolkalar orasidagi masofalar va h.k.).
3.Ko’p masalalarni yechishda amallar bu kattaliklar orasidagi mavjud bog’lanishlarga asoslanib tanlanadi.Amallarni tanlashda o’quvchilar bu bog’lanishlarni idrok qila olishlari va foydalana bilishlari uchun kattaliklar orasidagi bog’lanishni masalalarni bu kattaliklarning kankret ma`nosi asosida yechish yo’li bilan ochib berish kerak.Masalan,quyidagi masallani yechish kerak:,,Har donasi 4 tiyndan 3ta otkritka sotib olindi.,,Qancha pul to’langan?’’. Bu masalani yechish uchun ushbu bog’lanishdan foydalaniladi:agar Tovar baxosi va soni ma`lum bo’lsa, uning jami pulini ko’paytirish amali yordamida topish mumkin.
O’quvchilar u yoki bu bog’lanishni o’zlashtirishlari uchun maqsadga qaratilgan kuzatishlarni tashkil qilish lozim.Masalan, baxo, miqdor va jami puli bilan tanishtirish maqsadida magazinga ekskursiya tashkil qilish mumkin,bunda o’quvchilar baxo bilan tanishadilar, ba’zi tovarlarning baxolarini o’z daftarlariga yozib qo’yadilar, oldi-sotdi jarayonini kuzatadilar.Keyinchalik darsda bolalar ma’lum baxo va miqdori bo’yicha jami pulni topishga doir sodda masalalar tuzadilar,so’ngra ko’paytirish amalining konkretma’nosi haqidagi bilimga asoslanib bu masalalarni yechadilar.Masala yechilishini ko’rganlaridan so’ng agar baxo va miqdori ma’lum bo’lsa, jami pulni ko’paytirish yordamida topish mumkinligiga etibor beradilar. O’quvchilar bu bilimdan keyinchalik sodda masalalarni ham , murakkab masalalarni ham yechishda foydalanadilar.
4. Murakkab masalalarni yechish qator sodda masalalarni yechishga keltiriladi, shuning uchun murakkab masalalarni yechishga tayyorgarlik tegishli sodda masalalarni yechishga o’rgatish bo’ladi.
Masalalarning har bir ayrim turi ustida ishlash o’ziga xos maxsus tayyorgarlik ishini talab qiladi. Bu haqda har bir turdagi masalalarni yechish metodikasini qaralayotganda aytiladi.