Masalalar yechishga o’rgatishda quyidagi etaplarga rioya qilish maqsadga



Download 36,13 Kb.
bet3/8
Sana13.06.2022
Hajmi36,13 Kb.
#662819
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Masalalar yechishga doir malumot

4. Masalaning yechimini tekshirish Masalani yechimini tekshirish degan 
yechim to’g’ri yoki noto’g’riligini aniqlash demakdir. 
Boshlang’ich sinflarda quyidagi 4 tekshirish usulidan foydalaniladi. 
1. Teskari masala tuzish va uni yechish. Bu holda bolalarga berilgan masalaga 
teskari bo’lgan masalani tuzish va yechish taklif qilinadi. Agar teskari masalani 
yechish natijasida ma’lum bo’gan son chiqsa berilgan masala to’g’ri yechilgan deb 
hisoblash mumkin. Masalan, o’quvchiga quyidagi masalani yechish taklif qilingan 
bo’lsin: ,,Ikkita katta qoshiqqa qancha metal sarf qilingan bo’lsa, har biri 20 
grammli metal sarf qilingan. Bu masalani yechganlaridan so’ng bolalar katta 
qoshiqqa 50 graqmm metal sarf qilinganini biladilar. Endi o’qituvchi teskari 
masala tuzishni, ya’ni berilgan masaladagi izlanayotgan son (50) berilgan son, 
berilgan sonlardan biri (5-20 yoki 2) esa izlanayotgan son bo’ladigan masala 
tuzishni bolalarga taklif qiladi. O’quvchilar bu masalalardan birini, masalan 
quyidagini ifoda qilishadi. ,,Har biri 20 grammli 5 ta choy qoshiqqa sarf qilingan 
metaldan har biri 50 grammli nechta qoshiq yasash mumkin? Agar bu masalani 
yechish natijasida 2 soni chiqsa berilgan masala to’g’ri yechilgan bo’ladi. 
Bu usul 2-sinfda kiritiladi. Bu usulni istalgan masalada qo’llash mumkin, 
bunda faqat teskari masalada qaysi son izlanayotgan son deb olish mumkinligini 
ko’rsatib berishi kerak. Barcha masalalarni bu usul bilan tekshirish lozim deb 
o’ylash kerak emas, chunki bu usul bir qancha qiyin va uzundan uzoqdir. 
Haqiqatdan ham avval masalani tuzish kerak, bunda teskari berilgan masalada ham 
qiyin bo’lishi mumkin. Biroq ko’p hollarda teskari masalalar ham juda foydalidir, 
chunki ular masaladagi kattaliklar orasidagi bog’lanishlarni oydinlashtirishga 

21
yordam beradi. Shuning uchun bu usul yordamida barcha sodda masalalarni 4 


proportsiyanalni topishga doir masalani 2 ko’paytma yoki bo’linmaning yig’indisi 
,,ayirmasi yoki bo’linmasi topiladigan masalalarni va bularga nisbatan teskari 
masalani shuningdek, bir qator boshqa masalalarni tekshirish maqsadga 
muvofiqdir. 
2. Masalani yechish natijasida hosil qilingan sonlar bilan berilgan sonlar 
orasida moslik o’rnatish. 
Bu usul bilan masala yechimini tekshirishda masala javobida hosil 
bo’ladigan sonlar ustida arifmetik amallar bajariladi. Agar bunda masala shartida 
berilgan sonlar hosil bo’lsa, u holda masala to’g’ri yechilgan deb hisoblash 
mumkin. Buni tekshirish misolida ko’ramiz. ,,Yosh tabiatshunoslar uchun 
hammasi bo’lib 158 kg kartoshka terishdi. Ular birinchi va 2 qopni tortishgan edi, 
120 kg chiqdi. 2 va 3 qopni tortishgan edi 99 kg chiqdi. Har bir qopda necha 
kilogrammdan kartoshka bor edi?’’ Bu masalani yechish natijasida o’quvchilar 
birinchi qopda 54 kg , 2-qopda 48kg , 3-qopda 51kg kartoshka borligini topishgan 
edi. Yechimini topish uchun uchala qopda 15kg kartoshka bo’lmasligini aniqlash 
kerak. 54+48-51=15. Endi haqiqatdan ham 1 va 2 qopda 102kg, 2 va 3 qopda 
99kg kartoshka borligini tekshiramiz. 54+48=102 48+57=99 
Javobda hosil qilingan sonlar berilgan sonlarga muvofiq keladi, demak 
masala to’g’ri yechilgan deb hisoblash mumkin. Bu tekshirish usulidan 2-sinfdan 
boshlab foydalaniladi. Undan javobda hosil qilingan ayirma bo’yicha noma’lumni 
topishga doir va qator boshqa masalalar sonlar ustida tegishli amallarni hosil qilish 
mumkin bo’lgan strukturali masalalarning yechimini maqsadga muvofiqdir. 
3) Masalalar turli usullar bilan yechish. Agar masalani turli usullar bilan 
yechish mumkin bo’lsa, bir xil natijaning hosil qilinishi masala to’g’ri 
yechilganligini tasdiqlaydi. Masalan 3-sinf o’quvchilariga 4 proporsionalni 
topishga doir quyidagi masalani yechish taklif qilinadi: ,,Akasi 10 ta daftar sotib 
oldi va unga 400 so’m to’ladi. Singlisi esa 2 ta shunday daftar sotib oldi. Singlisi 
qancha pul to’lagan? Masalani tenglama tuzish yordamida yechib o’quvchilar 

22
o’zlariga avvaldan ma’lum bo’lgan birga keltirish usulidan foydalanib yechimni 


tekshiradilar: 
Yechilishi: 
x (so`m) – singlisi to’lagan 
x/2 = 400/10 x/2=40
Tekshirish: x=40 * 2 x = 80 400/10*2=80 
Javob: 80 so’m 
Masalani turli usullar bilan yechib bir xil natija hosil qildik, demak, masala 
to’g’ri yechilgan. Masalaning yechimini bunday tekshirish usuli 1-sinfda kiritiladi. 
4) Izlanayotgan sonning chegarasini belgilash. 
Bu usulining qo’llanishi shundan iboratki bunday masalani yechishdan oldin, 
izlanayotgan sonning chegaralari aniqlanadi, ya’ni izlanayotgan son, berigan 
sonlarning qaysinisidan katta yoki kichikligi aniqlanadi. Yechishdan keyin hosil 
qilingan natija berilgan sonlardan biri bilan taqqoslanadi, agar u aniqlangan 
chegaraga mos kelmasa, demak, masala noto’g’ri yechilgan bo’ladi. Bu usul 
yechiminimg xatoligini sezishga yordam beradi, lekin bu masala yechimining 
topishning boshqa usullarini inkor qilmaydi. Javobning chegaralarini aniqlash 1-
sinfdayoq kiritiladi. Undan foydalangan holda sodda hamda murakkab 
masalalarning yechimini tekshiriladi. 
Shunday qilib biz o’quvchilarni yangi turdagi masalalar bilan tanishtirish 
metodikasining umumiy masalalarni qarab chiqdik. Bu bosqichda ish o’qituvchi 
rahbarligida olib boriladi. Bu planda turli darslarda 2-4 ta o’xshash masalani qarab 
chiqish yetarli. 

23


Download 36,13 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish