7) Labzak darvozasi; 8) Qashqar darvozasi; 9) Beshog’och darvozasi; 10) Qo’qon darvozasi; 11) Qo’ymas darvozasi; 12) Kamolon darvozasi.
Ko’rinib turibdiki ba'zi bir darvozalar yo'l qayerga borishiga qarab nomlangan. Ayrim darvozalarning nomlari hozir ham saqlanib qolgan. Shahar darvozalarini ramziy bo’Isa ham tiklash, o’sha joylarda biror yodgorlik lavhalari o’rnatib belgi qo’yish maqsadga muvofiq. Keyingi yillarda Samarqand darvozasi o’rniga pishgan g’ishtdan chi-nakam darvoza arki o’rnatildi.
AYRIM URBONIMLAR IZOHI
Toponimlar ko’pincha qadimiy so’zlardan iborat bo’ladi. Buning ustiga joy nomlari uzoq davr davomida iste'molda bo’lganidan gram-matik, fonetik jihatdan o’zgarib ketishi ham mumkin. o’zi uchun tushuniksiz bo’lgan toponimdan ma'no qidirib xalq uni «milliylash-tiradi». Masalan, Beshog’ochdagi Arpapoya nomining o’zbekcha arpa so’ziga, Qoryog’di urbonimining esa qor so’ziga hech bir aloqasi yo’q ekan. Qoryog’di arabcha qarya «qishlqq» so’zidan kelib chiqqan ekan. Yoki Qurvaqavot asli Quruqravot, Yunusobod esa asli Yunus-ravot bo’lgan. (Hazrati Imomni hastimom, Shayx Zayniddin boboni Shiziddinbuva degani kabi).
Toshkentda arabcha, hususan, forscha, tojikcha so’zlardan tarkib topgan geografik so’zlar uchrab turadi. Masalan, XVI asrga oid vaqf hujjatlarida Bo’zsuv (shahar o’rtasida) tojikcha Jui shahar deb atalgan, keyinchalik Shaharariq deyiladigan bo’lgan. Bo’zsuvning shahar hududidagi bir qismi va Kalkovus kanalining quyi qismi arab so’zi bilan Anhor, deb yuritilgan. o’zbekcha-tojikcha «adash» nomlar ham bor: Taxtako’prik — Taxtapul, Olmazor - Sebzor, TemirchiHk - Chilangar yoki Oxunguzar (aslida - Ohanguzar), Qumloq -Registon.
Geografik nomlarni (toponimlarni) Yeming tili deyishadi. Cliindan ham oddiy xalq tomonidan qo’yilgan eski nomlarga qarab biror hudud tabiati, iqtisodiyoti va etnografiyasi to’g’risida ko’p narsani bilib olsa bo’ladi. Toshkentning eski mahalla va mavzelari nomlari ham o’tmish haqida talay ma'lumotlarni so’zlab beradi.
Shahardagi yana bir guruh toponimlar turli xalq-elatiardan olin-gan: Lo’Hko’cha, O’zbek, Tojik, Qashqar mahalla (Uyg’ur), Qirg’izko’prik, Qozoqbozor, Eron, Juhudbozor, Qalmoqqamaigan va
boshqalar. Boshqa bir guruh mahallalar o’zbek urug’-qabilalarining nomlari bilan atalgan: Yobu, Yoviariq, Kaltatoy, Qiyot, Mo’g’ol, Mo’g^ulcha, Turktepa, Chimboy, Chig’atoy, Chuvalachi, Qangli,
Qoramurt va hokazo.
Endi ayrim nomlarning kelib chiqishiga to’xtalib o’taylik.
Arpapoya — Beshog’och dahasidagi mahallalardan biri. Professor H.Hasanov mazkur toponimni shunday izohlaydi. o’rda chetidagi xondoq aropa, shu xondoqning etagi esa aropa poyi deyilgan. Bu bora-bora arpapoya bo’lib ketgan.
Beshog’och - Toshkentning eski urbonimlaridan bo’lib, daha nomi - og’och (yog’och, yig’och) yetti-sakkiz kilometrga teng uzun-lik o’lchovi. Asli ma'nosi — «daraxt» (xon shunday og’ochki, qon bilan ko’karur. Fitrat).
Tarixchi Muhammad Solih Beshog’och qavm, toifa nomi deydi. Chindan ham o’zbek qo’ng’irotlarining beshog’och urug’i ma'lum. Shahrisabz tumanida Beshog’och qishlog’i ham bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |