Masafalari raajmuidan bahs etadi

Tarag’ay — o’zbeklarda qayd qilingan urug’ nomi. Qozoqlarda, yoqutlarda ham tarag’ay urug’i bo’lgan. Chiroqchi tumanida Tarag’ay (Bosh Tarag’ay, o’rta Tarag’ay, Past Tarag’ay) qishlog’i bor (Amir Temur tug’ilgan joy). Qirg’iz tilida qarag’ay o’smaydigan balandlik tarag’ay deyilar ekan, qozoq tilida esa talagay - qir, balandlik degani.
Tarma (tojikcha) ~ qor ko’chkisi. Sharros yomg’irni "sel yog’ayapti" deyishgani kabi, gupillab qor yog’sa, "tarmalab qor yog’ayapti" deyishadi. Tik tog’ yonbag’irlarida qishi bilan to’planib qolgan qalin qor qoplami fevral oyi oxirlarida eriy boshlaydi va shid-dat bilan ko’chib tushib vodiyni to’sib qo’yadi. Tarma ko’chish xavfi bo’lgan joylarda hatto ovoz qattiqroq chiqarish ham tnumkin emas, chunki salgina tovush to’Iqini ham qor ko’chkisiga — tarmaga sabab bo’lishi mumkin. Zomin tumanida Tarmako’chgan, Tarmabosgan degan mikrotoponimlar bor.
Taroqli, taroxli - o’zbeklarning qo’ng’irot, kenagas, qangli qa-bilalari tarkibidagi urug’. Bu unig’ qozoqlar, qoraqalpoqlar tarkibida ham bor. Shahrisabz, Denov, Sherobod, Ishtixon, Urgut tumanlarida Taroqli oykonimlari qayd qilingan.
Tarxon, darxon — o’rta asrlarda soliqdan va har qanday majburi-yatlardan ozod qilingan imtiyozli, daxlsiz (qabila, uaig’, ulug’ zot yoki mansabdor, butunlay mustaqil harbiy xizmatdan ozod) shaxs. Tarxonlar har qanday jinoyat qilsa ham, to’qqiz avlodigacha afv

etilgan. Temuriylar davlatida tarxonlar qo’lida yirik yerlar va katta hokimiyat bo’Igan. Tarxonlik o’rta Osiyoda keyingi asrlarda ham saqlanib qolgan edi. Ba'zan ayrim kishilargagina emas, balki butun bir shahar aholisiga ham tarxonlik huquqi berilgan.
Tarxon qadimiy so'z. "Qadimgi turkiy til lug’afida (1969) tarqan, tarxan - "hokim unvoni" deyilgan.' Bu so’zning darxan (darxon) shakli ham bor, u mo’g’ul tilida "temirchi", "usta", "erkin kishi" ma'nolarini anglatgan.
o’rta Osiyoda ko’proq tarxon shaklida iste'molda bo’lgan. Qadimiy o’zbek qavmlaridan biri tarxon deb atalgan. "Shohnoma"da Turkiston podshosi tashkarboshilaridan birining ismi Tarxon boMgan. Sug’d huj-jatlarida ham tarxon so’zi "imtiyozli shaxs" ma'nosida qayd qilingan. Ko’pchilik mualliflar o'rxun yozuvlaridan uchraydigan bu so’zni turkiy deb, ba'zi bir olimlar mo’g’ulcha deb biladilar. Eronshunos olim V.I.Abayev mrxon atamasini turkiy, mo’g’uI va xitoy tillari vositasidn izohlash u qadar ishonchli emas, u hind-yevropa tillariga borib taqaladi, deydi. E.M. Murzayev fikricha, "tarxan ming yillardan buyon iste'molda bo’lgan va Yevrosiyoning bepoyon hududlarida tarqalgan hamda turk.y-mo’g’ul, tungus-manchjur kabi ko’plab tillarda ishlatiladigan juda qadimiy atamadir".
Zarafshon vodiysida Tarxon, Tarxonon, Tarxononbolo, Tarxonon-poyon, Tarxononsayot degan ariq hamda qishioqlar qayd qilingar. Ishtixon tumanida esa Boshdarxon, Jo’raboydarxon, Ozoddarxon, Nay-mandarxon, Poiatdarxon, Qirqdarxon nomli qishloqlar bo’lgan Toshkent shahrida va viloyatida Darxon, Darxonariq loponimlari uchray-Ji Toshkent viloyatida darxan degan qoztxi urug’i ham bo’Igan. Yana q. Darxon.