Ma’ruzalar matni



Download 1,2 Mb.
bet48/112
Sana30.09.2021
Hajmi1,2 Mb.
#189951
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   112
Bog'liq
Dinshunoslik

Аqidаpаrаstlik (аrаb. - ishonch so’zidаn) – birоn g’оya yoki tаmоyilni mutlаqlаshtirib kоnkrеt оb’еktiv sharоitni hisоbgа оlmаgаn hоldа ko’r-ko’rоnа qo’llаsh buni ijtimоiy hаyotning istаgаn sоhаsidаn tоpish mumkin. Kеyingi dаvrlаrdа diniy аqidаpаrаstlik fаоllаshib kеtdi. Bаrchа dinlаrdа shak kеltirmаsdаn, muhоkаmа qilmаsdаn e’tiqоd qilish lоzim bo’lgаn fikrlаr – аqidаlаrni mutlаqlаshtirib ulаrni sаqlаb qоlishgа, tiklаshgа urinishlаr kuchаydi.

Kalom – (arabcha – ravon nutq, so`z, gap, jumla ma’nolarini bildiradi) islom ilohiyot ilmi. Mu’taziliylar paydo bo`lgandan keyin “aqida” ilmining nomi “kalom” deb atala boshlangan. 8 asrda Arab xalifaligida paydo bo’lgan. Kalom islom diniy ta’limotini asoslashga harakat qiladi.

Kalom tarafdorlari mutakallimlar deyiladi. Kalom turli diniy-siyosiy guruhlar (xorijiylar, qadariylar, jabariylar, murji’iylar va hak.) paydo bo’lishi bilan bog’liq bahslar jarayonida vujudga keldi va taraqqiy qildi.

Ulamolar ilmi kalomning ta’rifida ham bir necha xil fikrlar aytganlar. Eng qadimgi ta’rif Abu Nasr Farobiyga tegishli bo’lib, u, “Kalom sinoati ila millatning asoschisi aytgan chegaralangan gap va ishlarga nusrat berilur va unga xilof qilgan barcha so’zlarni behudaga chiqarilur”, degan.



G’azoliy ilmi kalom haqida quyidagilarni aytadi: “U bir ilm bo’lib uning maqsadi ahli sunnaning aqidasini – ahli bid’atning tashvishidan muhofaza qilsh va qo’riqlashdir. Alloh taolo o’z bandalariga o’z payg’ambari tilida haq aqidani ilqo qildi. Unda ularning dini va dunyosining salohi bordir. Shuningdek, ular haqida Qur’on va xabarlar nutq qildi. So’ngra shaytonlar o’z vasvasasi ila bid’atchilarga sunnatga xilof ishlarni ilqo qildi. Ular o’sha ishlarni gapirdilar va ahli haqning aqidasini buzmoqchi bo’ldilar. Bas, Alloh bir toifa mutakallimlarni paydo qildi va ularning himmatini tartibga solingan kalom ila sunnatning nusrati yo’lida harakatga soldi. Shu orqali ahli bid’atning sunnatga xilof ravishda chiqargan aldamchiliklari fosh qilinadi. Ana shunday ilmi kalom paydo bo’ldi”.

Ilmi kalom paydo bo’lgan vaqtga kelib aqidaga oid masalalarga avvalgi vaqtlarga o’xshab faqat Qur’on va sunnatdan dalil keltirish bilan kifoyalanib bo’lmay qolgan edi. Qarshi taraf aqliy dalil keltirishni ham talab etardi.

Ilmi kalomga xos uslub va mavzular majmui birinchi bor al-Ja’d ibn Dirham (742 yil qatl etilgan) ijodida uchraydi. U doimo aql-idrokka tayanish talabini ilgari surdi va faqat inson salohiyati ojizlik qilgan hollardagina Qur’on oyatlarini ramziy-majoziy ma’noda talqin qilish mumkin, deb hisobladi. Uning shogirdi Jahm ibn Safvon (745 yil qatl etilgan) ustozining g’oyasini davom ettirdi. Jahmning qarashlari mu’taziliylarga yaqin bo’lgani bois odatda bu ikki ta’limotni bir-biridan farqlamaydilar.


Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   112




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish