Маърузалар матни

Men talabaman. Men talaba. 

 b)  ega  III  shaxsning  ko‘plik  shaklida  kelganda,  kesim  ko‘plik  shaklida  ham,  birlik 

shaklida ham kelishi mumkin: Ular talabalar. Ular-talaba. 

Kesimlar  tuzilishimga  ko‘ra  sodda  va  tarkibli  kesimlarga  bo‘linadi.  Kesim  vaziyatidagi 

sintetik-morfologik  shakldan  tashkil  topgan  sintaktik  shakl  sodda    kesim  sanaladi.  Qanday 

sintetik-morfologik  shakldan  tashkil  topganishiga  ko‘ra  sodda  kesim  ikki  xil  nom  bilan 

yuritiladi: 

a) sodda ot kesim: Men ishchiman, xizmatchiman. (H..H.) 

b) sodda fe’l kesim: O‘rik gulladi.  

Bog‘lama.  Kesimdan  keyin  kelib,  kesimni  grammatik  jihatidan  shakllantirish,  uning 

semantikasini  taraqqiy  ettirish,  fikrni  tugallash,  shaxs-son,  zamon,  modallik  kabi  grammatik 

ma’nolar  ifodalash,  kesimning  ega  bilan  munosabatini  ko‘rsatish  uchun  xizmat  qiluvchi 

yordamchi vositalar bog‘lama sanaladi. 

---

Bog‘lama  edi,  ekan,  emish  kabi  to‘liqsiz  fe’llari,  predikat-modal  so‘zlar  (  kerak,  zarur, 

shart, lozim, mumkin), ko‘makchi fe’llar, bor, yo‘q, emas so‘zlari bilan ifodalanadi.   

To‘ldiruvchi. To‘ldiruvchi gapning ikkinchi darajali bo‘laklaridan bo‘lib, u harakatni o‘z 

ustiga olgan ob’ekt yoki predmetni ifodalaydi va o‘z hokim komponentiga tobelanish yo‘li bilan 

bog‘lanadi. 

 To‘ldiruvchi  ko‘pincha  kesimga  bog‘lanadi.  Ba’zan  ega,  aniqlovchi,  biror  boshqa 

to‘ldiruvchiga  bog‘lanib  kelishi  ham  mumkin.  Bu  ega,  aniqlovchi,  to‘ldiruvchi  sifatdosh  yoki 

harakat nomi bilan ifodalanganda yuz beradi. 

 To‘ldiruvchi aloqaga kirish usuliga ko‘ra vositasiz va vositali to‘ldiruvchilarga bo‘linadi. 

 Vositasiz  to‘ldiruvchilar  hokim  bo‘lakda  ifoda  qilingan  harakatni  bevosita  o‘ziga  qabul 

qilgan predmetni bildiruvchi to‘ldiruvchilar vositasiz to‘ldiruvchilar deyiladi. 

 Vositasiz  to‘ldiruvchi  ob’ektli  (o‘timli)  fe’l  bilan  bog‘lanib  tushum  kelishigi  shaklidagi 

so‘zlar bilan ifodalanadi va kimni? nimani? so‘roqlariga javob bo‘ladi. Tog‘lar shaharni o‘rab