Maruzalar matni

3-MAVZU:
 
Rangning ba’zi bir o‘ziga hos xususiyatla
ri, rang 
psixologiyasi
 
Reja; 
1.Inson psixologiyasida ranglarning o’rni
 
2.Ranglar iqlimi 
Ranglar psixologiyasi
Ranglarning hayotda insonlarga psixologik ta’siri kattadir, oddiy misol, ko‘cha 
harakati qonuniyati, mashinalar, yo‘lovchilar ko‘chada yurganda albbatta 
chorrrahalarga o‘rnatilgan svetaforga rioya qiladilar. Qizil chiroq yonsa yurish kishilar 
uchun xavfli, sarig‘ chiroq yonsa o‘tish uchun tayyor bo‘lib tur, agarda ko‘k chiroq yonsa 
o‘tish mumkin deganidir. Mana ko‘rding
izmi bu ranglar kishi psixologiyasiga tez va 
katta ta’sir qiladi va bunga doim rioya qilishga o‘rgatadi. 
Agarda tarix voqealarga nazar tashlasak, juda ko‘p xayotiy yaxshiliklar bo‘lib, 
oilada to‘ylar, tug‘ilgan bolalarning beshik to‘yi, nikoh to‘ylari va
katta bayramlar bo‘lib 
o‘tadi. Shunday mavzularda ishlangan rassomlarning rangtasvir asarlariga nazar 
tashlasak, unda suvratning umumiy rang tuzilishida yorqin, sho‘xchan, rangdagi 
bo‘yoqlar ishlatganini ko‘ramiz. Och havorang, och sariq, to‘q sariq, zarg‘aldoq, och 
qizil, pushti, och barikaram va shunga o‘xshash ranglarga ko‘zimiz tushadi.
Bularning hammasi yaxshilik, xursandchilik, quvnoq, jo‘shqin hayotni ko‘rsatuvchi 
voqealardir.
 
Rang va ranglarning ta’siri
 
Rangli pigmentlarni va materiallarni belgilas
hda rang tushunchasi qo‘llaniladi, 
fizikaviy va ximiyaviy analizga berilgan holda. ammo ranglarning qarama-qarshiligi va 
taqqoslanishi yordamida ko‘zlar va ong ranglarni farqlay oladi. Xromatik ranglarning 
ahamiyatini va boyligini, faqat axromatik ranglar - qora, oq, kul ranglar yordamida 
farqlash mumkin. Rangning qabul qilinishi, uning fizika-ximiyoviy borliqdagi (real) 
qarama-qarshiligi psixo-fiziologik borliq (reallik) deyiladi.
Ranglarning psixofiziologik borlig‘ini (realligini) sheyen ranglarni ta’sir
lanishi 
deyilgan. Agar garmonik yarim rang paydo bo‘lsa, rang va rangli ta’sirchanlikka mos 
keladi. Boshqa hollarda rang o‘zgarib, boshqa rang tusiga aylanadi. Biz ko‘pgina 
misollarni keltirishimiz mumkin. Ma’lumki, oq kvadrat qora fonda kattaga o‘xshab 
ko
‘ranadi, xuddi shu o‘lchamdagi oq fondagi qora kvadratga nisbatan, oq rang nurlanib 

---

o‘z chegarasidan tarqala boshlaydi, qora rangning tekislikdagi o‘lchami qisqaradi. Och 
kul rang oq fonda to‘q rang bo‘lib ko‘rinadi, qora fonda oq bo‘lib ko‘rinadi.
Oq va q
ora fonda sariq kvadrat berilgan. Oq fonda to‘q rangda, xuddi o‘zidan 
yengil va nozik issiqlik taratayotgandek. Qora fonda esa och rangga aylanib sovuq va
agressiv xarakter paydo bo‘ladi.
Oq va qora fonda qizil kvadrat tasvirlangan. Oq fonda qizil rang j
uda to‘k va uning 
ochiq rangi deyarli bilinmaydi. Lekin qora fonda o‘sha qizil rang och iliq rang taratadi. 
Agar ko‘k kvadratni oq yoki qora fonda tasvirlansa, bunda oq fonda u chuqur qora rang 
bo‘lib ko‘rinadi, va uni o‘rab turgan oq rang, sariq kvadratni
holatga qaraganda, yanada 
yorug‘roq ko‘rinadi. Qora fonda ko‘k rang yorug‘lashib nur sochayotgan rangga 
aylanadi. Agar kulrang kvadratni qizil zarg‘aldoq va sovuq ko‘k rang fondlarda 
tasvirlansa, bunda sovuq ko‘k rang fonida u qizg‘ish va qizil –
zarg‘ald
oq fonida 
–
u 
ko‘kimtir bo‘lib ko‘rinadi. Agar bu kompozitsiyalarni bir xil vaqtda ko‘rib chiqilsa, farqi 
keskin bilinadi. Undan olingan rang va tassurot mos kelmasa, bunda rang harakatlanish, 
norsal va o‘tkinchi taassurot qoldiradi. Buyum shakli va rangin
i virtual tebranishga 
aylanish faktiga asoslanib, rassom so‘z bilan ta’riflab bo‘lmagan narsalarni tasvirlash 
imkoniga ega. 
Yuqorida berilgan namunalar simultantlik holatini ifodalash demakdir. 
Simultatant o‘zgarish mavjudligi bizni rangli kompozitsiyaga rangni ta’sir etishni 
baholash va keyin esa, unga moslab rangni dog‘lari, hajmi va xarakteri haqida 
o‘ylashimiz kerak bo‘ladi. Agar rang asosiy manba bo‘lib hisoblansa, kompozitsiya rang 
dog‘larini topishdan (aniqlashdan) boshlash kerak. Kim rasmdan (risunk
a) boshlasa, 
keyin chiziqlarga rang bersa, hech qachon ishonchli va kuchli ranglar ta’siriga erisha 
olmaydi.