Ma’ruzalar matni toshkent– 2018 so‘z boshi

Diniy fundamentalizm, ekstremizm va terrorizm, odam savdosi va boshka yot mafkuralardan himoyalashning shart-sharoitlari va omillari.

Diniy fundamentalizm — biror ta’limot aqidalarining, ilohiy kitoblardagi tushunchalarning dastlabki, sof holatini saqlab qolishni astoydil himoya qiladigan, ularni majoziy ma’noda talqin etishni rad qiladigan ijtimoiy , mafkuraviy, diniy qarashlar majmuini anglatuvchi tushuncha. Fanda bu atama ilk bor Bekon, R.Dekart va J.Lokk singari faylasuflar asarlarida qo‘llangan. Keyingi vaqtda jahon matbuotida mutaassib islom jangarilarini fundamentalistlar deb atash odat tusiga kirdi. Ammo diniy fundamentalizm hamma dinlarda mavjud bo‘lib, ular yagona umumiy xususiyani o‘zida mujassam etadi. So‘nggi paytlarda ayrim mintaqalarda islom fundamentalizmining kuchayishi kuzatilmoqda. Bu atama Qur’on va hadisni ko‘r-ko‘rona talqin etadigan, ilk islomga qaytishga qaratilgan aqidalarni keng targ‘ib qiladigan, diniy-konservativ ruhdagi yo‘nalishga nisbatan ishlatiladi. Islom fundamentalizmi turli-tuman yo‘nalish va kayfiyatdagi guruhlarni o‘z ichiga oladi. Ularning ba’zilari siyosiy jabhada, inqilobiy va hatto terroristik usullar bilan qonuniy hokimiyatga qarshi kurashda o‘zini namoyon etsa, boshqalari targ‘ibot-tashviqot ishlari, diniy ta’lim, turli jamoat tashkilotlari, maktab, universitet, OAVga kirib borish, ayniqsa, foydalanish oson bo‘lgan audio-video kassetalarni tarqatish bilan shug‘ullanadi. Islom fundamentalizmi uchun umumiy maqsad — go‘yoki dinsiz yoki «sof islomdan chekingan» davlat rahbarlariga suiqasd qilish va islomda «shirk»ka (butparastlikka) barham berishdan iborat. Transport va kommunikatsiya vositalari shiddat bilan rivojlanib borayotgan, xalqaro aloqalar tobora erkinlashayotgan hozirgi davrda islom fundamentalizmi vakillari o‘z harakatlarini butun dunyo bo‘ylab yoyishga intilmoqda. Keyingi vaqtda ro‘y berayotgan terrorchilik harakatlari bu hodisaning naqadar xavfli ekani va unga qarshi birlashgan holda kurashish lozimligini yaqqol ko‘rsatmoqda.

Hozirgi kunda islom xalifaligini tiklab, yangi musulmon imperiyasini tashkil qilish uchun mafkuraviy targ‘ibot-tashviqot ishlari bilan faol shug‘ullanib, amaliy xatti-harakatlarni sodir etayotgan islomiy ko‘rinishdagi «Vahhobiylik», «Tablig‘chilar», «Islom uyg‘onish partiyasi», «Islom lashkarlari», «Adolat», «Iroq va Shom islom davlati» kabi buzg‘unchiliklar bilan shug‘ullanuvchi oqimlar kiradi.