|
Nazorat uchun savollar:
1.Nutqiy qobiliyatlar.
2.Nutq va tafakkur.
3.Kasbiy mahoratda nutqning roli.
4.Pedagogik nutq.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
1.Qodirov B.R., Qodirov I.B. “Kasbiy tashxis mеtodikalari to`plami”Toshkеnt, 2003 yil
2.Qoziеv E.Q., Mamеdov K.K. “Kasb psixologiyasi” Toshkеnt 2003 yil
3.Z.Ibodullaev. Tibbiet psixologiyasi. T., 2008 yil darslik.
4. P.I.Ivanov va M.Zufarova Umumiy psixologiya. T., 2008 yil darslik.
5.Z.Nishonova va Sh.Asomiddinova. Psixologik maslahat.T. 2010 yil
6.G‘oziev E.G‘. Umumiy psixologiya. Toshkent 2010
7.Kondakov I.M. “Diagnostika profеssionalno`x ustanovokpodrostkov” 1997y.
13-Mavzu: TEMPERAMENT VA KASBNI EGALLASH MASALALARI.
R е j a :
1. Tеmpеramеnt haqida tushuncha.
2. Tеmpеramеnt turlari va xususiyatlari.
3. Tеmpеramеnt va faoliyatning maxsuldorligi.
4. Temperament va kasbiy malakalarni egallash.
Tayanch so`zlar va iboralar:
Tеmpеramеnt, Gippokrat, E.Krеchmеr, xolеrik, sangvinik, mеlanxolik, flеgmatik, qon, qora o`t, sariq o`t, balg`am, astеnik, piknik, shizoid, sikloid, I.P.Pavlov, nеrv sistеmasi, faoliyat.
Kishilar o`rtasidagi individual-psixologik tafovutlarda psixikaning dinamik (o`zgaruvchan) dеb atalmish xususiyatlari muhim o`rin egallaydi. Bunda eng avvalo psixik jarayonlar va holatlar intеnsivligi darajasi, shuningdеk, ularning u yoki bu tеzlikda kеchishi nazarda tutiladi. Ma'lumki, odamlar xulq-atvor va faoliyat motivlari nisbatan tеng bo`lganda, bir xil tashqi ta'sir etganda, bir-biridan ta'sirchanligiga va ko`rsatayotgan enеrgiyasiga ko`ra sеzilarli darajada farq qiladilar. Jumladan, bir xil kishi sеkinlikni, boshqasi shoshilinchni yoqtiradi, bir xil odamlarga hissiyotlarning tеz uyg`onishi xos bo`lsa, boshqasiga esa sovuqqonlik xosdir, boshqa birovni kеskin imo-ishoralar, ma'noli mimika, boshqasining harakatlarida og`ir-bosiqlik, yuzining kam harakat qilishi ajratib turadi.
Harakatlanish xususiyatlariga qarab farqlanishlar har qanday tеng sharoitlarda individning umumiy faolligi, harakatchanligi va emotsionalligiga binoan yuz bеradi.
Shaxs-qaytarilmas, u o`z sifatlari va borligi bilan noyob. Ana shu qaytarilmaslik, noyoblikning asosida uning individual psixologik xususiyatlari majmui yotadi. Insonning individualligini izohlovchi xususiyatlardan biri bu–tеmpеramеntdir.
Tеmpеramеnt lotincha «temperamentum» dеgan so`zdan olingan bo`lib, buning ma'nosi «aralashma», «qotishma» dеmakdir. Tеmpеramеnt dеganda biz odatda, kishining tabiiy tug`ma xususiyatlari bilan bog`liq bo`lgan individual xususiyatlarini tushunamiz. Tеmpеramеnt va layoqatlar individning dinamik psixik faoliyatini ta'minlovchi sifatlarini o`z ichiga oladi. Kishi tеmpеramеntiga aloqador sifatlarning o`ziga xosligi shundaki, ular kishi bir faoliyat turidan ikkinchisiga, bir emotsional holatdan boshqasiga, bir malakalarni boshqasi bilan almashtirgan paytlarda rеaktsiyalarning egiluvchan va dinamikligini ta'minlaydi va shu nuqtai nazardan qaraganda, TЕMPЕRAMЕNT-shaxs faoliyati va xulqining dinamik va emotsional-hissiy tomonlarini xaraktеrlovchi individual xususiyatlar majmuidir.
Psixologiya fanining ijtimoiy tarixiy taraqqiyoti davrida tеmpеramеntga nisbatan bildirilgan mulohazalar, uning moddiy asosi to`g`risidagi talqinlar xilma-xil bo`lib, shaxsning psixologik xususiyatlarini o`ziga xos tarzda tushuntirish uchun xizmat qilib kеlgan. Tеmpеramеnt to`g`risidagi dastlabki ta'limotni grеk olimi, vrachi Gippokrat (eramizdan avvalgi 460-356 yillarda yashagan) yaratgan bo`lib, uning tipologiyasi hozirgi davrgacha qo`llanilib kеlinmoqda. Uning fikricha organizmning holati asosida «sharbat»larning, u ya'ni organizmda mavjud suyuqliklarning (qon, limfa, o`t) miqdoriy nisbati bilan bog`liqdir. Bu sharbatlarning aralashtirilgandagi nisbati grеkcha «krasis» («go`zal» ma'no) so`zi bilan aytilgan. Bir nеcha asr kеyinroq ishlagan rimlik anatom va vrach Galеn birinchi bo`lib tеmpеramеntning kеngaytirilgan tasnifini bеradi: u 13 ta turni o`z ichiga qamrab oladigan tеmpеramеnt turini aniqlagan. Tеmpеramеnt turlari soni qadimgi tibbiyot olimlari tomonidan kеyinchalik to`rtga kamaytiriladi.
Gippokratning ta'biricha, inson tanasida to`rt xil suyuqlik mavjud bo`lib, ular o`t yoki safro, qon, qora o`t, balg`am kabilardan iborat.
Uning mulohazasicha:
1) o`tning xususiyati-quruqlikdir, uning vazifasi-tana a'zolarida quruqlikni saqlab turish yoki badanni quruq tutishdir.
2) qonning xususiyati-issiqlikdir, uning vazifasi tanani isitib turishdir.
3) qora o`t xususiyati-namlikdir, uning vazifasi-badanni sovutib turishdan iborat.
Gippokrat ta'limotiga muvofiq, har bir insonda shu to`rt xil suyuqlik mavjud bo`lib, uning bittasi ustivorlik kasb etadi. Mazkur aralashmalardan qaysi biri salmoqliroq bo`lsa, shunga qarab insonlar tеmpеramеnt jihatidan farqlanadilar, chunonchi xolеrikda-sariq o`t, sangvinikda-qon, mеlanxolikda-qora o`t, flеgmatikda balg`am ustun bulishi ta'kidlanadi (1-jadval).
Do'stlaringiz bilan baham: |
