Ma’ruzalar matni 1- ma’ruza: dinshunoslik faniga kirish. Reja

Imom Buxoriy, at-Termiziy, Yassaviy, Naqshband, Kubro va boshqalar katta xissa qo’shganlar.
Islom falsafasi, xususan islomiy qadriyatlarni targ’ib va tashviq qilish natijasida kishilarda
imonli   insonlar   jamoasi   shakllanib   insof,   diyonat,   vijdon,xalol-poklik,   insonparvarlik,
6

kambag’alparvarlik, hayri-ehsonli bo’lish kabi axloqiy fazilatlar mustahkamlanib bordi. Zero, islom

ilohiyoti nuqtai nazaridan imon va e’tiqod (ixlos) bir "o’lchov tarozusi"ni, bundan inson o’z xatti-
harakatlarini o’zi qabul qilgan dunyoqarash negizida baholaydi, ya’ni Alloh yo’lidan tashqariga
chiqmaslik uning tafakkur va turmush tarziga aylanadi.
Dinshunoslik, ayniqsa,  dinlar  falsafasi, hurfikrlilik  g’oyalari  bilan  ham  uzviy bog’liqlikda
rivojlangan. Dastlabki hurfikrlilik g’oyalari Markaziy Osiyoda - deizm, panteizm, mo’tazililar, bu
o’lkada yashagan, ijod qilgan ulug’ mutafakkirlar Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyomning
ijtimoiy-falsafiy qarashlarida,  Ibn Rushdning  «Ikki haqiqat»  ta’limotida olg’a surilgan edi. XVII
asrda Boburning nabirasi Shoh Akbar, so’ngra XVIII asrda frantsuz faylasuflarining dinga, diniy
tashkilotlarga   munosabati   XIX   asrda  ilmiy   dinshunoslik  xususida   yangi   oqim,   yo’nalish   va
nazariyalar yuzaga kelishiga katta turtki bo’lgan.
Shunday   qilib,   islom   ta’limoti   tarixida   amalga   oshirilgan   nazariy   va   amaliy   ishlar
Movarounnahr, Xuroson va Eronda, umuman O’rta Osiyo va Yaqin Sharq xalqlari diniy-falsafiy
tafakkurida birinchidan, ilmiy-falsafiy, madaniy ahamiyatga ega bo’ldi; ikkinchidan, ular qoldirgan
ilmiy-madaniy   meros  dinshunoslik  va  dinlar   falsafasi  fanlarining   shakllanishiga   zamin   bo’lib
xizmat qildi.
Islomning   paydo   bo’lishi   va   uning   ta’limotini   ilmiy   nuqtai   nazardan   o’rganish,   umuman
islomshunoslik masalasi XX asrning 30-yillarga kelib sobiq sovet tuzumida jiddiy ravishda o’rtaga
qo’yildi. Uzbekiston olimlari esa islom tarixi va islomshunoslik bo’yicha 50-60-yillardan boshlab
ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordilar. Akademik  I.Mo’minov  rahbarligida tadqiqotchi olimlardan