Маърузалар 1-Мавзу: Бинолар ва иншоотлар давлат кадастри фанининг пайдо бўлиши ва ривожланиши тарихи

Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектларининг миқдор ва сифат тавсифлари хисоби уларнинг иктисодий, шахарсозлик ва экологик белгилари буйича таснифини уз ичига олади, уларнинг таркиби Бино ва иншоотлар давлат кадастри- ни юритиш буйича меёрий хужжатларда белгиланади.
Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектларининг миқдор ва сифат тавсиф- ларини хисобга олиш учун "Давархитектқурилиш" кумитаси томонидан "Давергеодезкадастр" давлат кумитаси билан келишган холда кадастр ахборотлари ни такдим этишнинг техник кўрсаткичлари ва шакллари ишлаб чикилади.
Хужжатлар асосида расмийлаштирилган ва белгиланган тартибда тас- дикланган хисобга олиш ахборотлари кадастр дафтарига ёзилади ва Бино ва иншоотлар давлат кадастрининг автоматлаштирилган тизимига киритилади.
Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектларини иктисодий бахолаш солик солиш, хусусийлаштириш ва бошқа мақсадлар учун хар кайси объектнинг кийматини аниклаш мақсадида амалга оширилади.
Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектларини иктисодий бахолаш улар- *нинг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда конун хужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади.
Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектлари тўғрисидаги кадастр ахборот- ларининг ишончлилиги учун Бино ва иншоотлар давлат кадастри юритувчи "Давархитектқурилиш" кумитаси ваколатли ташкилотларининг ва ҳудудий архи¬тектура ва қурилиш бош бошқармалари ваколатли бўлинмаларининг рахбарлари жавоб берадилар. Бино ва иншоотлар давлат кадастрини юритишда биринчи навбатда руйхатга олиш ишларини амалга ошириш зарур булади, руйхатга олиш учун эса Узбекистон Республикаси ҳудудларини кадастр буйича булиш ва кадастр код ракамларини бериш талаб этилади.
Маълумки, бинолар ва иншоотлар давлат кадастри туман, шахар кадастр дафтаридан, кадастр планидан, кадастр хужжатларидан ва геофондлардан, шунингдек, белгиланган тартибда шакллантириладиган компьютер маълумотларидан иборат бўлади. Белгиланган тартибга биноан, бинолар ва иншоотлар давлат кадастрини юритиш уч босқичда амалга оширилади:
1 босқич – бинолар иншоотларнинг туман, шахар даражасидаги хуқуқий, хўжалик ва меъморий-қурилиш мақоми тўғрисидаги маълумотларини тўплаш ва кадастр дафтарида рўйхатдан ўтказиш.
2 босқич – объектларни чизмада жойлаштириб кадастр планини тузиш.
3 босқич – олдинги босқичларда олинган маълумотларни хисобга олган холда маълумотларнинг компьютер базасини яратиш. Бинолар ва иншоотларни давлат рўйхатидан ўтказиш маълумотлари бинолар ва иншоотлар давлат кадастрининг асосини ташкил этади. Рўйхатдан ўтказиш белгиланган тартибда ажратилган ер участкасида бино ѐки иншоот қуриб битказилгандан сўнг ѐхуд қонун хужжатларида назарда тўтилган тартибда ва шароитларда битишувлар содир этилгандан сўнг (олди-сотди, хадя, гаров, ижара ва хоказо) амалга оширилади.
Бино ва иншоотларни давлат рўйхатига олиш тизими уч та асосий бўлимдан иборат бўлиб, уларга қуйидагилар киради:
1 – Бўлим. Бино ва иншоотлар тавсифи - бу маълумотлар бино ва иншоотларни жойда ўрганиш ва кадастр тасвирлов ишларини олиб бориш натижасида тайѐрланиб тахлил қилинади. Тўпланган маълумотларнинг асосийлари сараланиб жамланади. Тўпланган аниқ маълумотлар асосида жойнинг ўзида “Бино ва иншоотларни тадқиқ қилиш далолатномаси” тузилади.
2 – Бўлим. Эгалик (хусусий) – бу мулк эгалиги хақидаги маълумотлар, реквизитлар, реквизит хужжатлари (эгалик хуқуқини қўлга киритган хужжатлар тури ва рақами), рўйхатга олиш санаси ва бошқалардан иборат.
3 – Бўлим. Мулкка эгалик хуқуқини оғирлаштирувчи вазиятлар ва огохлантириш маълумотлари – бунда бино ва иншоотларга хуқуқлари мавжуд бўлган учинчи шахслар хақида ахборот берилади (ижара, хибсга олиш, сервитут, гаров ѐки бошқа оғирлаштирувчи вазиятлархақида ахборот, огохлантириш, чеклаш ва бошқалар).
Юқоридаги тузилмавий таркибга мувофиқ рўйхатга олиш жараѐнида юқорида қайд қилиб ўтилганидек, хар бир объект учун алохида кадастр иши очилади ва унда юқоридаги учта босқич бўйича қуйидаги мазмунда маълумотлар жамланади:
- Кўчмас мулклар (бино ва иншоот)ларнинг техник, иқтисодий ва хуқуқий тавсифлари.
- Кўчмас мулк эгаликлари хақида зарурий маълумотлар.
- Кўчмас мулкка огохлантиришлар ва оғирлаштирувчи холатлар хақидаги қонуний хужжатларга асосланган аниқ маълумотлар.
Бинолар иншоотларнинг давлат рўйхатини олиб боришда қуйидаги принципларга асосланиш зарур бўлади:
Бино ва иншоотлар давлат кадастрини ярaтиш вa юритиш тизими ўз ичигa кaдaстр axбoрoтлaрни тўплaш, қaйтa ишлaш, ҳисoбгa oлиш, бир тизимгa кeлтириш, сaқлaш, янгилaб туриш вa фoйдaлaнувчигa бeришни oлaди. Aҳoли пунктлaри eрлaрининг кaдaстри тизимининг бундaй кoнтсeпцияси ягoнa мeтaдaлoгик тaмoйиллaр aсoсидa aҳoли пунктининг тaбиий-тexнoгeн мaжмуaсини кaдaстр тизимининг прeдмeти сифaтидa қaрaшгa имкoн бeрaди. “ Тaбиий- тexнoгeн мaжмуa” тушунчaси кўп қиррaли бўлиб, ўз ичигa aҳoли пункти xудудининг учaсткaлaрини, ушбу eр учaсткaсининг устидa вa oстидa жoйлaшгaн шaҳaр xўжaлиги oбeктлaрини , шунингдeк ижтимoий-иқтисoдий вa тaбиий шaрoитлaрни ҳaмдa учaсткaлaр рeсурслaрини ўзидa жaмлaйди. Тaбиий-тexнoгeн мaжмуaнинг сaнaб ўтилгaн элeмeнтлaри бир xил xусусият, мoҳият, тaртиб сифaтидa ҳaм, принципиaл турличaлиги сифaтидa ҳaм aҳoли пунктлaри eрлaри кaдaстри тизимининг мaзмуни вa мoҳиятини ўз ичигa oлaди.
Саволлар

1. 
   Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектлари
   
2. 
   Бино ва иншоотлар давлат кадастри объектларининг миқдор ва сифат тавсифлари
   
3. 
   Бинолар ва иншоотлар давлат кадастрини босқичлари