Маърузалар 1-Мавзу: Бинолар ва иншоотлар давлат кадастри фанининг пайдо бўлиши ва ривожланиши тарихи

Саволлар:
1. Мол-мулкнинг турлари ?
2. Кўчмас мол-мулкни давлат рўйхатидан ўтказиш ?
3. Бино ва иншоотлар маълумотлари ?


14-Мавзу: Бино ва иншоотлар кадастрини юритишда илғор хорижий мамлакатлар тажрибаларини ўрганиш.
(2 соат)
Режа:
Режа:

1. 
   Ғарбий Европа мамлакатларининг кадастр тизимлари
   
2. 
   Франсуз кадастр тизими
   
3. 
   Шветсарияда кадастр
   
4. 
   Шветсия кадастри
   
5. 
   Россия Федератсиясида давлат ер кадастри
   

Таянч сўз ва иборалар: Регистр, кадастр хариталари, ҳуқуқий ёзувлар, халкаро ахборотли хизматтлар, мунитсипиал маъмурий органлар.

Ғарбий Европа мамлакатларининг кадастр тизимлари умумий жиҳатдан бир хил: ер участкаларининг регистри, кадастр хариталари ҳамда ҳуқуқий ёзувларни юритиш. Ер эгаликларини ҳисоб қилиш техникаси турлича бўлсада кўчмас мулк участкаларининг реестри ҳар бир мамлакатда мавжуд. Бундай реестр хусусан ер регистри (ер китоби) бўйича ёки унинг таркибий қисми бўйича бўлиши мумкин. Кадастр (кадастр тасвирларининг жамланмаси сифатида) ёки ер регистри, қоидага биноан, ягона ташкилий хизматни ташкил этади. Жуда камдан кам ҳолларда бу хизмат турлича бўлиши мумкин, аммо кўп мақсадли кадастр тизимини яратиш, юритиш ҳамда ўзаро бир–бирларини назорат қилиш учун маълумотларни алиштиришда улар ўзаро қўшиладилар. Фарбий европа кадастр тизимининг умумий ўхшашлик томони шундан иборотки, улар ўзларида мавжуд бўлган маълумотларни танаффузсиз тарзда, янгиланиб турилишини таъминлайдилар. Ер-маълумот тизими учун бу унинг, самарадорлигининг ягона кафолатидир. Бундан ташқари, умумий жиҳатларига яна регистрлардаги маълумотларни киритиш техникаси ва технологиясини ўхшашлигини қайд қилиш мумкин. қоидага биноан, участкалар ердан фойдаланиш шиплари, майдонлари, биноларни жойлаштириш типлари, жойлашган ўрни, эгаси тўғрисидаги маълумотлар ва бошқа регистрларга мурожаат қилиниши ҳамда ҳудуд ва унинг эгаси тўғрисида қўшимча маълумотларга эга бўлган ахборотли тизимлар билан тавсифланади.

Шу типдан маълумотлар бошқа ахборотли тизимлар билан бирга мулкдорлар ҳамда улар эгалигидаги ер участкалари тўғрисида кўп қиррали маълумотларни олишга имкон беради. Умумевропа тушунчаси бўйича уларга кадастрнинг мослиги шароитида инглиз кадастр тизими бундан мустасно. Англияда кадастр асосан ер участкаларининг чегаралари ва кўчмас мулк таркиби тўғрисидаги картография маълумотлардан ташкил топган. Бошқа европа кадастрларининг умумийлик жиҳатларини шу билан тушунтириш мумкинки, улар тўғридан-тўғри ёки франтсуз намунаси асосида яратилган.
Франсуз кадастр тизимининг бош мақсадида - ер майдонларини солиққа тортишни таъминлашдан иборат бўлган ва ҳозирги кунга қадар ҳам у солиқ – фискал тизимга хизмат қилади. Унинг маълумотлари турли хилдаги ер ва кўчмас мулк билан боғлик мулклардан ундириладиган солиқларни ҳисоблаб чиқишга асос бўлиб келмоқда. Зотон Франтсияда ерларнинг регистри, уни Германия вариантига мослаштирилган тақдирда ҳам, барча ҳуқуқий қўшимчалари билан ҳам мамлакат бутун ҳудудини тизимли тарзда маълумотлар билан тўла таъминлай олмайди. Париж, Леон, Марсел, Лил каби йирик Шаҳарлар локал тарзда ўз ҳудудларининг алоҳида кадастр тизимларини яратганлар. Германияда солиқ кадастридан ривожланган тарзда ажралиб чиққан ҳолдаги кадастр тизим мавжуд. Бу тизим ўз пайтида умумий юридик тизимнинг бир қисми сифатида расмийлаштирилган ва ер эгалари ва эгаликлари тўғрисидаги маълумотларни, ердан фойдаланиш ҳаракатлари тўғрисидаги анча кенг миқёсдаги маълумотларни ҳамда топографик тасвирга олиш маълумотларни ўз ичига олган. Биринчи марта 1935-йилда ва кейинчалик, яъни мамлакатни урушдан кейин 1945-йилда мавжуд ер тузиш ахборотли хизматини қайтадан кўриб чиқишга олиб келди. Бунинг натижасида Германияда кадастр хариталарини тайёрлаш ердан фойдаланиш ва ер тузишга боғлик бўлган маълумотларни қайта ишлаш билан бирлаштирилди. 1970-йиллардан бошлаб округлар ва йирик шаҳарларларда ер китобларини, кўчмас мулк кадастри, солиқ кадастри маълумотларини ва хариташунослик материалларини ўз ичига олган кўчмас мулк тўғрисида автоматлаштирилган маълумотлар базаси яратила бошланди. Халкаро ахборотли хизматтлар билан ўрнатилган узвий алоқалар натижасида Германияда ер ва кўчмас мулк тўғрисида кўп мақсадли автоматлаштирилган маълумотлар базаси шакллантирилмоқда.
Бошқа автоматлаштирилган маълумотлар базаси билан биргаликда бу банк ердан фойдаланиш, ҳудудий режалаштириш ва кўчмас мулк иқтисоди билан боғлик бўлган кенг кўламдаги муаммоларни ҳал қилувчи умуммиллий ахборотли тизим шаклланади.
Шветсарияда конфедератсияларни ташкил этувчи контонлар анъанага кўра ер сиёсатида мустақилдир. Шу сабабли ҳам ерга ва кўчмас мулкка тўланадиган солиқлар тўлалигича маҳаллий контонал бюджетга келиб тушади. Контонларнинг кадастр хизмати кўпинча мустақил тарзда ташкил қилинган. Ер регистри китобининг мазмуни ва шакллари давлат томонидан белгиланади, аммо ушбу регистрни юритувчи идорани контоннинг ўзи аниқлайди. Бир контонларда - бу суд бўлими, бошқасида рўйхат қилишнинг ҳуқуқий асосига эга бўлган махсус хизмат бўлиши мумкин, негаки Шветсарияда кадастр соф юридик тадбирдир. ер китобини тўғри юритиш бўйича тўла масъулият тўғридан – тўғри контонал ҳокимиятига юклатилган.
Умумий кадастр тизимини ташкил этиш лойиҳасини ҳукумат ягона ахборотли стандартларни ишлаб чиқиш ва контенал кадастрларни аҳоли, ҳудудлар, коммунал хўжалик, инженерли ва энергика тармоқлари ва бошқалар тўғрисидаги автоматлаштирилган маълумотлар банки билан бирлашиши асосида қарайди. Лойиҳа 20 йилга мўлжаланган бўлиб у катта миқдорлардаги капитал маблағларни талаб қилади. Шу сабабли ҳам ҳукумат олдинлари давлат томонидан ва контонлардан молияланадиган геодезик хизматларни хусусийлаштириш масаласини кўриб чиқмоқда. Қайд қилиш зарурки, Швейтсария Шаҳарларида шундай бир хизмат ташкил этилганки, улар кадастр маълумотлари асосида шаҳар ҳудуди ва коммунал хўжалиги тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олган юқори аниқликдаги махсус хариталар чиқармоқдалар.
Голландияда кадастр хизмати ерга тўғридан–тўғри алоқадор бўлмаган, аммо қонун бўйича кўчмас мулкга кирувчи, масалан, кемалар, самолётлар ва уларнинг эгалари тўғрисидаги маълумотларни ёритувчи бир қатор қўшимча рестрларни юритилишига масъулдир. Кадастр маълумотларини бундай кенгайиши фуқаролик статистикасининг қатор соҳаларига унинг хизматини тарқалишига маъсул бўладиган қонун билан боғликдир («очиқ кадастр» контсептсияси).