Ma’ruzachi: Asqaraliyev O. U. Axborot texnologiyalari kafedrasi

• Ma’ruzachi: Asqaraliyev O.U.

• Axborot texnologiyalari kafedrasi

• Ma’lumotlar bazasini boshqarish

• 4-маруза: Маълумотлар базасида реляцион модел ва муносабатлар. Реляцион боғларишни ташкил этиш
• Режа
• Реляцион маълумотлар моделининг асосий тушунчалари.
• Реляцион модел ва унинг қурилиши.
• Реляцион боғланишни ташкил этиш.

Релятсион маълумотлар базази

• Реляцион МБда ахборотларни ортиқчалигини нормаллаштириш йўли билан камайтирилади. Жадваллар устида ҳар хил амаллар бажариш мумкин. Бу амалларни тартиблаб ишлаб чиққан одам Кодд ҳисобланади. Амалларга қуйидагилар киради:
• Тўпламлар устида бирлаштириш, кесишув, айирма, декарт кўпайтмалари киради.
• Махсус реляцион амаллар, уларга: проекция, бирлаштириш, ажратиш (танлаб олиш) амаллари киради.

Реляцион ҳисоблаш

• Маълумот моделини ривожланиш концепцияси 5 та босқични кўрсатиши мумкин:
• 60- йилларнинг 2 – ярмида, бунда асосан иерархик моделларга эътибор берилган;
• 70- йилларни 1 – ярми, тармоқли моделлар;
• 70- йилларнинг 2 – ярми, реляцион моделлар;
• 80- йилларнинг 1 – ярми, семантик моделлар;
• 80 - йилларнинг 2–ярми, объектга мўлжалланган система.

Mаълумотлар базасида операторлар

• Арифметик операторлар
• Қўшиш “+” SQL> select 10+20
• Айириш – “-” SQL> select 20-10
• Кўпайтириш - * SQL> select 10*2
• Бўлиш- “ / ” SQL> select 10/5
• Фоиз (Процент) – “%” SQL> select 12%5

Mаълумотлар базасида операторлар

• Тенглик – “=”
• Тенг эмас- “!=”
• Катта- “>”
• Кичик- “<”
• Катта ёки тенг- “>=”
• Кичик ёки тенг- “<=”

• SELECT from Xodim WHERE maosh=100000
• SELECT from Xodim WHERE maosh!=100000
• SELECT from Xodim WHERE maosh>100000
• SELECT from Xodim WHERE maosh<100000
• SELECT from Xodim WHERE maosh>=100000
• SELECT from Xodim WHERE maosh=100000

• Таққослаш операторлари

• MySQL phpMyAdmin bosh oynasi

• phpMyAdmin bosh interfeysi.

• SQL menyusidan SQL komandalari yoziladi. Masalan quyidagi oynada Shifoxona nomli ma’lumotlar bazasi yaratilmoqda.

• So’rov muvafaqqiyatli bajarildi. Serverda shifoxona nomli MB yaratildi.

• Ushbu sahifada esa Shifoxona MB tarkibida Bemor jadvalini yaratish komandasi bajarilgan.

• Bu yerda esa `Bemor` jadvali muvafaqqiyatli yaratildi.

• Ushbu sahifada esa aynan yaratilgan Bemor jadvali va uning atributlari ko’rsatilgan.

• Yaratilgan jadvalga ma’lumot kiritish, tanlash o’zgartirish va o’cherish amallari ushbu sahifa orqali bajariladi

• INSERT komandasi vazifasini ushbu forma orqali bajarish ham mumkin.

• Ushbu interfeysda aynan jadvalga ma’lumotlar kiritish amallari bajarilishi ifodalangan.

• Ushbu sahifada UPDATE amali bajarilayapti. Ushbu komanda orqali qatorga ma’lumot yoziladi yoki o’zgartiriladi.

• UPDATE komandasi muvafqaqiyatli bajarildi.

• DELETE amali bajarilishi orqali jadval qatori o’chiriladi.

Mustaqil bajarish uchun masalalar

• Shifoxona MB va unda Bemor jadvalini yarating. (id_bemor, FISh, kasallik_turi, tel_raqam, manzili, e-pochta). INSERT komandasi yordamida jadvalga 4 qator ma’lumot yozing. SELECT orqali tanlash amalini bajaring.
• Maktab MB va unda O’quvchilar jadvalini yarating. (id_o’quvchi, FISh, yoshi, sinfi, tel_raqam, manzili, e-pochta). INSERT komandasi yordamida jadvalga 4 qator ma’lumot yozing. SELECT orqali tanlash amalini bajaring.

Назорат саволлари

• Реляцион маълумотлар базасини асосий тушунчалари.
• Мунособат хоссалари.
• Мунособатлар схемаси.

• Thank You
• for attention!