Ma’ruza№3 3-Mavzu: Axborotlarni kodlash va dekodlash Mashgʻulot rejasi

GRAFIKLARNI KODLASH 

Yuqorida  biz  matnlarning  "shifrlangan"  va  baytlarning  qanday  ishlatilishini 

aniqladik.  Raqamli  fotosuratlar  va  rasmlar  haqida  nima  deyish  mumkin?  Bu  juda 

oddiy. Matn bilan sodir bo'lganidek, kompyuter grafikasini kodlashda asosiy rol bir 

xil baytlarda ijro etiladi. 

Raqamli tasvirlarni yaratish jarayoni, odatda, televizorning ishlash mexanizmlariga 

o'xshaydi. Televizor ekranida, siz diqqat bilan qarasangiz, tasvir bir nechta alohida 

nuqtadan  iborat  bo'lib,  ular  birgalikda  ko'zdan  ma'lum  masofadan  tan  olingan 

raqamlarni  hosil  qiladi.  Televizor  matritsasi  (yoki  CRT  proektori)  transmitterdan 

har bir nuqtaning gorizontal va vertikal koordinatalarini oladi va tasvirni asta-sekin 

tartibga  soladi.  Grafika  kodlashning  kompyuter  printsipi  aynan  bir  xil  ishlaydi. 

Rasm  baytlarining  "shifrlashi"  mos  keladigan  koordinatalarning  ekranning  har  bir 

nuqtasini  (har  birining  rangi  kabi)  belgilashga  asoslanadi.  Bu  gapirish  oson. 

Albatta, grafik kodlash bir xil matnga qaraganda ancha murakkab jarayondir. 

 

Ballar  uchun  tegishli  koordinatalar  va  rang  parametrlarini  aniqlash  usuli 

"raster"  deb  ataladi.  Xuddi  shunday,  kompyuter  grafikalari  uchun  ko'plab  fayl 

---

formatlari  chaqiriladi.  Har  bir  rasmning  koordinatalari  va  ularning  rangi  bir  yoki 

bir  necha  baytda  yoziladi.  Ularning  sonini  nima  aniqlaydi?  Asosan  rangning 

qancha rangi "shifrlangan" bo'lishi kerak. Siz bilganingizdek, bir bayt 256 qadriyat. 

Agar  rasmni  yaratish  uchun  etarli  soyalar  bo'lsa,  biz  ushbu  resursni  boshqaramiz. 

Xususan, bizda 256 tonna kul rang paydo bo'lishi mumkin. Bu deyarli barcha qora 

va  oq  tasvirlarni  kodlash  uchun  kifoya  qiladi.  O'z  navbatida,  ushbu  manbaning 

rangli  ko'rinishlari  uchun  etarli  darajada  etarli  bo'lmaydi:  inson  ko'zi,  ma'lum 

bo'lganidek,  bir  necha  o'nlab  million  ranggacha  farq  qilishi  mumkin.  Shuning 

uchun siz 256 qiymat emas, balki yuz minglab marta ko'proq "qimmatli qog'ozlar" 

kerak. Nima uchun bitta baytni emas, balki bir nechta nuqtalarni kodlash mumkin: 

mavjud standartlarga  muvofiq 16 (65,536  rangni "shifrlash"  mumkin)  yoki 24 (16 

million 777 ming 216 rang) bo'lishi mumkin. 

Matn standartlaridan farqli o'laroq, ularning xilma-xilligi dunyo tillari soniga 

o'xshashdir,  grafiklar  juda  sodda.  Eng  keng  tarqalgan  fayl  formatlari  (masalan, 

JPEG,  PNG,  BMP,  GIF  va  boshqalar)  aksariyat  kompyuterlarda  teng  darajada 

yaxshi tanilgan. 

Grafik  ma`lumotlarni  kodlashning  qaysi  printsiplariga  muvofiq  amalga 

oshirilayotganini tushunish qiyin emas . O'rtacha rus maktabining 9-sinfiga, qoida 

tariqasida,  shunga  o'xshash  texnologiyalar  juda  oddiy  va  tushunarli  bo'lgan  tilda 

ochilgan kompyuter faniga kiradi. Kattalar uchun maxsus o'quv dasturlari mavjud - 

ular universitetlar, litseylar yoki maktablar tomonidan tashkil etiladi. 

 

Shu  sababli,  zamonaviy  rus  odamlari  kompyuter  grafikasi  jihatidan  amaliy 

jihatdan  muhim  bo'lgan  kodlarni  o'rganish  uchun  ko'p  narsalarga  ega.  Agar  siz 

o'zingizning  asosiy  bilimlaringiz  bilan  tanishishni  istasangiz,  siz  o'zingiz  uchun 

---

mos  o'quv  materiallarini  xarid  qilishingiz  mumkin.  Bunga,  masalan,  "Grafik 

ma'lumotlar  kodlash"  (9-sinf,  "Informatika  va  AKT"  darsliklari  muallifi 

Ugrinovich SH) bo'yicha bo'limni o'z ichiga oladi.