Ma’ruza Zamonaviy kompyuterlarning tarixi, hozirgi holati, ishlash printsiplari va arxitekturasi. Reja

Monitor. Monitor (displey) kompyuterda matn va grafik ma’lumotlarni tasvirlash (ko’rish) uchun xizmat qiladi. Uning elektron-nurli (SRT – Cathode Ray Tube) va suyuq kristalli (jidkokristallicheskoe yoki LCD - Liquid Crystal Display) ko’rinishlari mavjud. Garchand tashqi ko’rinishidan u televizorga o’xshab ketsada, ular bajaradigan ishlari bilan keskin farq qiladilar. Monitorlar rangli va rangsiz bo’ladi. Kompyuter tarqatadigan nur umuman aytganda zararli, shuning uchun ham bahzi kompyuterlarda past radiatsiya (Lowe radiation) so’zlarini uchratish mumkin. Lekin ularning inson organizmiga tahsiri tobora kamayib boradigan rusumlari yaratilmoqda. Buning misoli keyingi yillarda chiqarilgan 17-21 dyuymli SVGA (SUPER Video Grafic Adapter-katta video grafik adapter) monitorlarda nurlarning tahsirini ancha kamaytirilishiga erishilganligini keltirish mumkin. Monitor asosiy tavsiflaridan biri uning tasvirlash qobiliyatidir. Tasvirlash qobiliyati ekranning gorizontali va vertikalidagi nuqtalar soni bilan beriladi. Masalan 14 dyuymli (36.56 sm) monitorda tasvirlash qobiliyati 800x600, 15 dyuymli (38.1 sm) monitorda 1024x768, 17 dyuymli (43.2 sm) monitorda 1280x1024 va 21 dyuymli (53.54 sm) monitorda esa 1600x1200. Bundan tashqari, monitorning yana bir tavsifi tasvirlarni hosil qiluvchi piksellar (nuqtalar) o’lchovining katta-kichikligidir. Tasvirlash qobiliyati 800x600 ga teng bo’lgan monitorlarda yaxshi tasvir piksel 0,31mm ga, 1024x768ga teng bo’lgan monitorlarda esa piksel 0,28 yoki 0,25ga teng bo’lishi kerak. Monitorning tez ishlashi uning adapteriga bog’liq bo’ladi. Matn holatida monitorlar nisbatan tez ishlasada, grafik holatda u sekinroq ishlaydi. Uning tezligini oshirish yo’llari ham mavjud.

Xozirda monitorlarning suyuq kristalli (jidkokristallicheskoe yoki LCD) ko’rinishdagilari keng tarqalmoqda. Bunga sabab uning zararli nur tarqatib inson ko’ziga salbiy tahsir ko’rsatmasligi xamda kam energiya sarfidir. Bundan tashqari bunday monitorlar satxi o’ta tekis bo’lib, unda tasvirlar buzilmasdan ko’rinadi.
SHuningdek xozirda plazmali monitorlar xam ishlab chiqarish yo’lga qo’yilmoqda. U ichi inert gazi bilan to’ldirilgan, satxi tekis shisha idish shaklida bo’lib ichki satxida esa minglab mayda elektrodlar joylashtiriladi. Xar bir elektrod esa monitor ekranining bitta pikselini tashkil etadi. U xam inson uchun zararli bo’lgan nur tarqatmaydi. Suyuq kristalli monitorlardan farqi uning katta dioganalli ko’rinishlarini ham yaratish imkoniyati mavjud.