Ma’ruza “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish Reja


Ko’llar morfologiyasi va morfometriyasi



Download 4,44 Mb.
bet61/100
Sana10.04.2022
Hajmi4,44 Mb.
#540559
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   100
Bog'liq
3. Мa\'ruza matn 301019184931

Ko’llar morfologiyasi va morfometriyasi
Ko’llarning suv yuzasi maydoni, uni chegaralab turgan qirg’oq chizig’i va ko’l kosasining shakllari ko’llar morfologiyasini ifodalaydi. Yer yuzasida barcha morfologik belgilari bo’yicha aynan o’xshash bo’lgan ko’llarni topish ancha murakkab vazifa hisoblanadi. Ko’llar shakli, o’lchamlarining sonli qiymatlarda ifodalanishi ko’llar morfometriyasi deb yuritiladi.
Ko’llarning shakl va o’lchamlari, ya’ni morfometrik ko’rsatkichlarini aniqlash uchun ularning izobatlarda ifodalangan tegishli masshtabdagi plani bo’lishi kerak. Suv havzalarida, jumladan, okeanlar, dengizlar, ko’llar va daryolarda bir xil chuqurlikka ega bo’lgan nuqtalarni tutashtiradigan chiziqlar izobatlar deb nomlanadi. Ko’llarning izobatlarda ifodalangan plani ko’l yuzasini s’yomka qilish va ko’lda bajarilgan chuqurlik o’lchash ishlari ma’lumotlari asosida chiziladi.
Ko’llarning morfometrik ko’rsatkichlarini ikkita, ya’ni suv yuzasi va ko’l kosasi guruhlariga bo’lib o’rganamiz.
I. Ko’llar suv yuzalarining shakl va o’lchamlari ko’lning suv yuzasi, uning maydoni, uzunligi, kengligi, qirg’oq chizig’i va izobatlar uzunliklari, ularning egri-bugriligi kabi ko’rsatkichlar orqali ifodalanadi.
Ko’l yuzasi maydoni "0" izobat, ya’ni qirg’oq chizig’i bilan chegaralanadi. Bu ko’rsatkich orollar maydonini qo’shib yoki ularni hisobga olmay aniqlanishi mumkin.
Ko’lning uzunligi (Lk), suv yuzasining asosiy o’lcham ko’rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Ko’lning kengligi (Vk) turli hisoblashlarda yoki ma’lum ko’llar guruhini o’zaro solishtirish maqsadida aniqlanadi. Ko’llarning eng katta kengligi va o’rtacha kengligi sonli qiymatlari bo’yicha bir­biridan farq qiladi.
Ko’lning qirg’oq chizig’i uzunligi (l0) qirg’oqlarni chegaralab turgan "0" izobat uzunligi bo’yicha aniqlanadi. Ko’lning qirg’oq chizig’i egri­bugriligi tegishli koeffitsient - KE bilan ifodalanadi. Bu koeffitsient qirg’oq chizig’i qiyofasining sonli ko’rsatkichi bo’lib, quyidagicha aniqlanadi:

II. Ko’llar kosalarining shakl va o’lchamlari ko’l hajmi, ya’ni ko’l kosasining suv sig’imi, ko’lning chuqurligi, ko’l tubi nishabligi kabi ko’rsatkichlar bilan ifodalanadi. Bu ko’rsatkichlarni aniqlash katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.
Ko’l hajmi (Vk) ko’lda mavjud bo’lgan suv hajmidir. Uning qiymati quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

bu yerda: Δh -izobatlar farqi; h`-eng quyi izobat bilan eng katta chuqurlik orasidagi farq; i=0,1,...,nbo’lib, izobatlar sonini ifodalaydi; fi,fi+1,...,fn -izobatlar bilan chegaralangan maydonlar.

Download 4,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish